ಈಸು ದಿನವೆಮ್ಮಣ್ಣನಾಜ್ಞಾ
ಪಾಶದಲಿ ಸಿಲುಕಿರ್ದೆ ಸಿಂಹದ
ಕೂಸು ನರಿ ಕೆನಕುವವೊಲೀ ಕುರುಕೀಚಕಾದಿಗಳು
ಗಾಸಿಯಾದರು ಕೆಣಕಿ ನಾಯ್ಗಳ
ವೀಸ ಬಡ್ಡಿಯಲಸುವ ಕೊಂಬೆನು
ವಾಸಿ ಧರ್ಮದ ಮೇರೆ ತಪ್ಪಿತು ಕಾಂತೆ ಕೇಳೆಂದ (ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೭೦ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಇಷ್ಟು ದಿನ ನಮ್ಮಣ್ನನ ಆಜ್ಞೆಯ ಹಗ್ಗದಿಮ್ದ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದೆ, ಆದುರದಿಂದ ಕೌರವರು ಕೀಚಕರು ಮೊದಲಾದ ನಾಯಿಗಳು ಸಿಂಹದ ಮರಿಯನ್ನು ಕೆಣಕುವಂತೆ ನನ್ನನ್ನು ಕೆಣಕಿ ಕೆಟ್ಟು ಹೋದರು. ಈ ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಈಗ ನಾನೇ ಕೆಣಕಿ, ವೀಸಬಡ್ಡಿ ಸೇರಿಸಿ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ತೆಗೆಯುತ್ತೇನೆ, ಶಪಥ ಮಾಡಿ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ ಇನ್ನು ಧರ್ಮದ ಮೇರೆಯನ್ನು ಮೀರುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ದ್ರೌಪದಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಈಸು: ಇಷ್ತು; ದಿನ: ದಿವಸ; ಅಣ್ಣ: ಸಹೋದರ; ಆಜ್ಞೆ: ಅಪ್ಪಣೆ; ಪಾಶ: ಹಗ್ಗ, ಬಂಧನ; ಸಿಲುಕು: ಸೆರೆಯಾಗು; ಸಿಂಹ: ಕೇಸರಿ; ಕೂಸು: ಮರಿ; ಕೆಣಕು: ರೇಗಿಸು; ಆದಿ: ಮುಂತಾದ; ಗಾಸಿ: ಪೆಟ್ಟು, ತೊಂದರೆ; ನಾಯಿ: ಶ್ವಾನ; ಬಡ್ಡಿ: ಹೆಚ್ಚಳ; ವೀಸ: ಆಣೆಯ ೧/೧೬ನೇ ಭಾಗ; ಅಸುವ: ಪ್ರಾಣ; ಕೊಂಬೆ: ತೆಗೆ; ವಾಸಿ: ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ, ಶಪಥ; ಧರ್ಮ: ನಿಯಮ; ಮೇರೆ: ಎಲ್ಲೆ; ತಪ್ಪು: ಮೀರು; ಕಾಂತೆ: ಪ್ರಿಯತಮೆ; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಈಸು +ದಿನವ್+ಎಮ್ಮಣ್ಣನ+ಆಜ್ಞಾ
ಪಾಶದಲಿ+ ಸಿಲುಕಿರ್ದೆ+ ಸಿಂಹದ
ಕೂಸು +ನರಿ+ ಕೆನಕುವವೊಲ್+ಈ+ ಕುರು+ಕೀಚಕಾದಿಗಳು
ಗಾಸಿಯಾದರು +ಕೆಣಕಿ+ ನಾಯ್ಗಳ
ವೀಸ ಬಡ್ಡಿಯಲ್+ಅಸುವ +ಕೊಂಬೆನು
ವಾಸಿ +ಧರ್ಮದ+ ಮೇರೆ +ತಪ್ಪಿತು +ಕಾಂತೆ +ಕೇಳೆಂದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ಸಿಂಹದ ಕೂಸು ನರಿ ಕೆನಕುವವೊಲೀ ಕುರುಕೀಚಕಾದಿಗಳು ಗಾಸಿಯಾದರು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 