ಎಸಳುಗಂಗಳ ಬೆಳಗನಶ್ರು
ಪ್ರಸರ ತಡೆದುದು ಶೋಕಮಯಶಿಖಿ
ಮುಸುಡ ಕಾಂತಿಯ ಕುಡಿದುದೊಸರುವ ಬಿಸಿಲ ಬೇಗೆಗಳು
ಮಿಸುಪ ಲಾವಣ್ಯಾಂಬುವನು ಬ
ತ್ತಿಸಿದವಂಗುಲಿಯುಪಹತಿಯ ಕೇ
ಣಸರ ಸೆಳೆದುದು ಕುಚದ ಚೆಲುವನು ಕೋಮಲಾಂಗಿಯರ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೧೧ ಸಂಧಿ, ೧೭ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಆ ಹಲವಾರು ಸ್ತ್ರೀಯರಲ್ಲಿ ಅವರ ಎಸಳುಗಣ್ಣುಗಳ ಕಾಂತಿಯನ್ನು ಕಣ್ಣೀರು ಮರೆಮಾಡಿತು. ಅವರ ಶೋಕಾಗ್ನಿಯು ಮುಖಕಾಂತಿಯನ್ನು ಬಾಡಿಸಿತು. ಬಿಸಿಲ ಬೇಗೆಯು ಅವರ ಲಾವಣ್ಯಜಲವನ್ನು ಬತ್ತಿಸಿದವು. ಅವರ ಬೆರಳುಗಳ ಘಾತ, ಅವರ ಕುಚಗಲ ಚೆಲುವನ್ನು ಮಾಣಿಸಿತು.
ಅರ್ಥ:
ಎಸಳು: ಪದರ, ಪಟಲ; ಕಂಗಳು: ಕಣ್ಣು, ನಯನ; ಬೆಳಗು: ಹೊಳೆ; ಅಶ್ರು: ಕಣ್ಣೀರು; ಪ್ರಸರ: ಹರಡುವುದು, ವಿಸ್ತಾರ; ತಡೆ: ನಿಲ್ಲು; ಶೋಕ: ದುಃಖ; ಶಿಖಿ: ಬೆಂಕಿ; ಮುಸುಡ: ಮುಖ, ಆನನ; ಕಾಂತಿ: ಪ್ರಕಾಶ; ಕುಡಿ: ಪಾನಮಾಡು; ಒಸರು: ಜಿನುಗು, ಸೋರು; ಬಿಸಿಲು: ಸೂರ್ಯನ ಪ್ರಕಾಶ; ಬೇಗೆ: ತಾಪ, ಕಾವು; ಮಿಸುಪ: ಹೊಳೆ; ಲಾವಣ್ಯ: ಚೆಲುವು; ಅಂಬು: ನೀರು; ಬತ್ತು: ಒಣಗಿದುದು; ಅಂಗುಲಿ: ಬೆರಳು; ಉಪಹತಿ: ಹೊಡೆತ, ಆಘಾತ; ಕೇಣಸ: ಹೊಟ್ಟೆಕಿಚ್ಚು, ಸಂಶಯ; ಸೆಳೆ: ಜಗ್ಗು, ಎಳೆ, ಆಕರ್ಷಿಸು; ಕುಚ: ಮೊಲೆ, ಸ್ತನ; ಚೆಲುವು: ಸೌಂದರ್ಯ; ಕೋಮಲಾಂಗಿ: ಚೆಲುವೆ, ಹೆಣ್ಣು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಎಸಳು+ಕಂಗಳ +ಬೆಳಗನ್+ಅಶ್ರು
ಪ್ರಸರ+ ತಡೆದುದು +ಶೋಕಮಯ+ಶಿಖಿ
ಮುಸುಡ +ಕಾಂತಿಯ +ಕುಡಿದುದ್+ಒಸರುವ +ಬಿಸಿಲ +ಬೇಗೆಗಳು
ಮಿಸುಪ +ಲಾವಣ್ಯ+ಅಂಬುವನು +ಬ
ತ್ತಿಸಿದವ್+ಅಂಗುಲಿ +ಉಪಹತಿಯ +ಕೇ
ಣಸರ +ಸೆಳೆದುದು +ಕುಚದ +ಚೆಲುವನು +ಕೋಮಲಾಂಗಿಯರ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಪರಿ – ಎಸಳುಗಂಗಳ ಬೆಳಗನಶ್ರು ಪ್ರಸರ ತಡೆದುದು, ಶೋಕಮಯಶಿಖಿ
ಮುಸುಡ ಕಾಂತಿಯ ಕುಡಿದು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 