ಧರ್ಮವಾಗಲಿ ಮೇಣು ಜಗದಲ
ಧರ್ಮವಾಗಲಿ ರಾಜಮಂತ್ರದ
ಮರ್ಮವಾಗಲಿ ನೀತಿ ಬಾಹಿರವಾಗಲದು ಮೇಣು
ಧರ್ಮಪುತ್ರನ ಬೆಸನು ವೈದಿಕ
ಧರ್ಮವೆಮಗದು ರಾಜಮಂತ್ರದ
ನಿರ್ಮಲಿನ ಮತವೆಮಗೆ ಬೇರೊಂದಿಲ್ಲ ಮತವೆಂದ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೨೧ ಸಂಧಿ, ೩೫ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಧರ್ಮವೋ, ಅಧರ್ಮವೋ, ರಾಜಧರ್ಮದ ರಹಸ್ಯವೋ, ನೀತಿಬಾಹಿರವೋ, ಧರ್ಮರಾಯನು ಮಾಡಿದ ಆಜ್ಞೆಯು ನಮಗೆ ವೈದಿಕ ವಿಧಿಯಿದ್ದಂತೆ, ನಮಗೆ ಅವನಾಜ್ಞೆಯೇ ರಾಜನೀತಿಯ ಅಂತಿಮ ತೀರ್ಮಾನ ಎಂದು ಅರ್ಜುನನು ಧರ್ಮಜನ್ ಆಜ್ಞೆಯ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ತಿಳಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಧರ್ಮ: ಧಾರಣೆ ಮಾಡಿದುದು; ಮೇಣ್: ಅಥವ; ಜಗ: ಪ್ರಪಂಚ; ಅಧರ್ಮ: ನ್ಯಾಯವಲ್ಲದುದು; ರಾಜಮಂತ್ರ; ರಾಜ ನೀತಿ; ಮರ್ಮ: ಒಳ ಅರ್ಥ, ಗುಟ್ಟು; ಬಾಹಿರ: ಹೊರಗಡೆ; ಬೆಸ: ಕಾರ್ಯ; ವೈದಿಕ: ವೇದೋಕ್ತ; ನಿರ್ಮಲಿನ: ಕೆಟ್ಟದಲ್ಲದ; ಮತ: ಅಭಿಪ್ರಾಯ; ಬೇರೆ: ಅನ್ಯ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಧರ್ಮವಾಗಲಿ +ಮೇಣು +ಜಗದಲ್
ಅಧರ್ಮವಾಗಲಿ +ರಾಜಮಂತ್ರದ
ಮರ್ಮವಾಗಲಿ +ನೀತಿ +ಬಾಹಿರವಾಗಲದು+ ಮೇಣು
ಧರ್ಮಪುತ್ರನ+ ಬೆಸನು +ವೈದಿಕ
ಧರ್ಮವೆಮಗದು +ರಾಜಮಂತ್ರದ
ನಿರ್ಮಲಿನ +ಮತವೆಮಗೆ +ಬೇರೊಂದಿಲ್ಲ +ಮತವೆಂದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ವಿರುದ್ಧ ಪದ – ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ
(೨) ಧರ್ಮ, ಮರ್ಮ – ಪ್ರಾಸ ಪದ
(೩) ಧರ್ಮ – ೧,೨,೪,೫ ಸಾಲಿನ ಮೊದಲ ಪದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 