ತುಡುಕಿದನು ಬಿಲುಸರಳನಕಟವ
ಗಡಿಸಿದನಲಾ ಧರ್ಮಸುತನು
ಗ್ಗಡದಲೊಂದು ಮುಹೂರ್ತವಾಯಿತೆ ಹಗೆಗೆ ಸುಮ್ಮಾನ
ತೊಡಕಿದೆಡೆಗೆ ಜಯಾಪಜಯ ಸಂ
ಗಡಿಸುವುವು ತಪ್ಪೇನು ಯಮಸುತ
ಹಿಡಿ ಧನುವನನುವಾಗೆನುತ ಮೂದಲಿಸಿದನು ಶಲ್ಯ (ಶಲ್ಯ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೪೧ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಶಲ್ಯನು ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಬಿಲ್ಲು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಎಲಾ! ಧರ್ಮಜ ನನ್ನನ್ನು ಒಂದು ಮುಹೂರ್ತಕಾಲ ಮೂರ್ಛೆಗೊಳಿಸಿ ವೈರಿಗಳಿಗೆ ಸಂತೋಷವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದನೆ? ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಗೆಲುವು ಸೋಲುಗಳಾಗುವುದು ಸಹಜ. ಇದರಲ್ಲೇನು ತಪ್ಪು? ಧರ್ಮಜ ಬಿಲ್ಲು ಹಿಡಿ, ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧನಾಗು ಎಂದು ಶಲ್ಯನು ಗರ್ಜಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ತುಡುಕು: ಹೋರಾಡು, ಸೆಣಸು; ಬಿಲು: ಬಿಲ್ಲು, ಚಾಪ; ಸರಳು: ಬಾಣ; ಅಕಟ: ಅಯ್ಯೋ; ಅವಗಡಿಸು: ಕಡೆಗಣಿಸು, ಸೋಲಿಸು; ಸುತ: ಮಗ; ಉಗ್ಗಡ: ಅತಿಶಯ; ಮುಹೂರ್ತ: ಒಳ್ಳೆಯ ಸಮಯ, ಕೆಲಕಾಲ, ~೪೮ ನಿಮಿಷಗಳು; ಹಗೆ: ವೈರಿ; ಸುಮ್ಮಾನ: ಸಂತೋಷ, ಹಿಗ್ಗು; ಜಯ: ಗೆಲುವು; ಅಪಜಯ: ಸೋಳು; ಸಂಗಡಿಸು: ಒಟ್ಟಾಗು, ಗುಂಪಾಗು; ತಪ್ಪು: ಸರಿಯಲ್ಲದ್ದ; ಸುತ: ಮಗ; ಹಿಡಿ: ಗ್ರಹಿಸು; ಧನು: ಬಿಲ್ಲು; ಅನುವು: ಸೊಗಸು, ರೀತಿ; ಮೂದಲಿಸು: ಹಂಗಿಸು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತುಡುಕಿದನು +ಬಿಲು+ಸರಳನ್+ಅಕಟ್+ಅ
ಗಡಿಸಿದನಲಾ+ ಧರ್ಮಸುತನ್+
ಉಗ್ಗಡದಲೊಂದು+ ಮುಹೂರ್ತವಾಯಿತೆ +ಹಗೆಗೆ+ ಸುಮ್ಮಾನ
ತೊಡಕಿದೆಡೆಗೆ+ ಜಯ+ಅಪಜಯ +ಸಂ
ಗಡಿಸುವುವು +ತಪ್ಪೇನು +ಯಮಸುತ
ಹಿಡಿ +ಧನುವನ್+ಅನುವಾಗೆನುತ +ಮೂದಲಿಸಿದನು+ ಶಲ್ಯ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಸೋಲು ಗೆಲುವು ಸಹಜ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಪರಿ – ತೊಡಕಿದೆಡೆಗೆ ಜಯಾಪಜಯ ಸಂಗಡಿಸುವುವು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 