ಪದ್ಯ ೩೦: ಕೌರವ ಸೈನಿಕರು ಯಾರ ಮೇಲೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದರು?

ಒದರಿ ಮೇಲಿಕ್ಕಿದರು ನಿಸ್ಸಾ
ಳದ ನಿರಂತರ ಸೂಳುವೊಯ್ಲಿನ
ಹೊದರುಗಳ ಹೊಸ ಮಸೆಯಡಾಯ್ದದ ಸಾಲ ಸಂದಣಿಯ
ಸದರವೀ ಹೊತ್ತೆನುತ ಗೆಲವಿನ
ಕುದುಕುಳಿಗಳುರವಣಿಸೆ ಕಾಣುತ
ಗದಗದಿಸಿ ಮುರವೈರಿ ಚಾಚಿದನರ್ಜುನಗೆ ರಥವ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೦ ಸಂಧಿ, ೩೦ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ನಿಸ್ಸಾಳಗಳನ್ನು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಬೊಬ್ಬಿಡುತ್ತಾ, ಕೇಕೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾ, ಮಸೆದ ಕತ್ತಿಗಲನ್ನು ಹಿಡಿದು ಮತ್ಸರದಿಂದ ಕುದಿಯುತ್ತಾ ಕೌರವ ಸೈನಿಕರು ಗುಂಪು ಗುಂಪಾಗಿ ಇದೇ ಹೊತ್ತು ಎಂದು ನುಗ್ಗಲು, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಅರ್ಜುನನ ಬಳಿಗೆ ರಥವನೊಯ್ದನು.

ಅರ್ಥ:
ಒದರು: ಕೊಡಹು, ಜಾಡಿಸು; ನಿಸ್ಸಾಳ: ಒಂದು ಬಗೆಯ ಚರ್ಮವಾದ್ಯ; ನಿರಂತರ: ಯಾವಾಗಲು; ಸೂಳು: ಆರ್ಭಟ, ಬೊಬ್ಬೆ; ಹೊದರು: ಗುಂಪು, ಸಮೂಹ; ಹೊಸ: ನವೇನ; ಮಸೆ: ಹರಿತವಾದುದು; ಅಡಾಯ್ದು: ಅಡ್ಡ ಬಂದು; ಸಾಲ: ಸುತ್ತು, ಪ್ರಾಕಾರ; ಸಂದಣಿ: ಗುಂಪು; ಸದರ: ಸಲಿಗೆ, ಸಸಾರ; ಹೊತ್ತು: ಹೊರು; ಗೆಲವು: ಜಯ; ಕುದುಕುಳಿ: ವ್ಯಾಕುಲ ಮನಸ್ಸಿನವನು; ಉರವಣಿಸು: ಉತ್ಸಾಹದಿಂದಿರು, ಆತುರಿಸು; ಕಾಣು: ತೋರು; ಗದಗದಿಸು: ನಡುಗು; ಮುರವೈರಿ: ಕೃಷ್ಣ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಒದರಿ +ಮೇಲಿಕ್ಕಿದರು +ನಿಸ್ಸಾ
ಳದ +ನಿರಂತರ+ ಸೂಳುವೊಯ್ಲಿನ
ಹೊದರುಗಳ +ಹೊಸ +ಮಸೆ+ಅಡಾಯ್ದದ +ಸಾಲ +ಸಂದಣಿಯ
ಸದರವ್+ಈ+ ಹೊತ್+ಎನುತ +ಗೆಲವಿನ
ಕುದುಕುಳಿಗಳ್+ಉರವಣಿಸೆ +ಕಾಣುತ
ಗದಗದಿಸಿ +ಮುರವೈರಿ +ಚಾಚಿದನ್+ಅರ್ಜುನಗೆ +ರಥವ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಕುದುಕುಳಿ, ಗದಗದಿಸಿ – ಪದಗಳ ಬಳಕೆ

ಪದ್ಯ ೧೬: ಪಾಂಡವರಿಗೆ ವೈರಿಗಳಾರು?

ಮೊದಲಲೇ ನಿಮ್ಮವರು ನಿಮ್ಮ
ಭ್ಯುದಯವನು ಸೇರುವರೆ ಕೌರವ
ರದರೊಳಗ್ಗದ ಕರ್ಣಶಕುನಿ ಜಯದ್ರಥಾದಿಗಳು
ಕುದುಕುಳಿಗಳೀಚೆಯಲಿ ಕಂಸನ
ಮದಮುಖನ ಪರಿವಾರವಿದೆ ದೂ
ರದಲಿ ಮಗಧನ ಹೊರೆಯಲದನೇ ಬಣ್ಣಿಸುವೆನೆಂದ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೨ ಸಂಧಿ, ೧೬ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಯುಧಿಷ್ಠಿರನೇ, ನಿಮ್ಮವರಾದ ಕೌರವರನ್ನೇ ಮೊದಲು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ, ದುರ್ಯೋಧನನ ಜೊತೆಗೂಡಿದ ಕರ್ಣ, ಶಕುನಿ, ಜಯದ್ರಥಾದಿಗಳು ನಿಮ್ಮ ಏಳಿಗೆಯನ್ನು ಸಹಿಸುವರೇ? ಅವರು ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲೇ ಕುದಿಯುತ್ತಾರೆ. ಅದಲ್ಲದೆ ಕಂಸನ ಪರಿವಾರ ನಿಮ್ಮ ವಿರೋಧಿಗಳು, ಜರಾಸಂಧನ ವಿಷಯವನ್ನು ಏನೆಂದು ವರ್ಣಿಸಲಿ ಎಂದು ಕೃಷ್ಣನು ಹೇಳಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಮೊದಲು: ಮುಂಚೆ; ಅಭ್ಯುದಯ: ಏಳಿಗೆ; ಸೇರುವರೆ: ಸಹಿಸುವರೆ; ಅಗ್ಗ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಆದಿ: ಮೊದಲಾದ; ಕುತುಕುಳಿ:ವ್ಯಾಕುಲ, ಚಿತ್ತಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯವಿಲ್ಲದ; ಮದಮುಖ: ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿದ; ಪರಿವಾರ: ಸಂಸಾರ, ಪರಿಜನ; ಹೊರೆ:ಹತ್ತಿರ, ವಂಚನೆ; ಬಣ್ಣಿಸು: ವಿವರಿಸು, ಹೇಳು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಮೊದಲಲೇ +ನಿಮ್ಮವರು +ನಿಮ್ಮ್
ಅಭ್ಯುದಯವನು +ಸೇರುವರೆ +ಕೌರವರ್
ಅದರೊಳ್+ಅಗ್ಗದ +ಕರ್ಣ+ಶಕುನಿ+ ಜಯದ್ರಥಾದಿಗಳು
ಕುದುಕುಳಿಗಳ್+ಈಚೆಯಲಿ +ಕಂಸನ
ಮದಮುಖನ +ಪರಿವಾರವಿದೆ+ ದೂ
ರದಲಿ +ಮಗಧನ +ಹೊರೆಯಲದನೇ +ಬಣ್ಣಿಸುವೆನೆಂದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ನಿಮ್ಮ – ಪದದ ಬಳಕೆ – ೨ ಬಾರಿ, ೧ ಸಾಲು – ನಿಮ್ಮವರು ನಿಮ್ಮ
(೨) ಕೌರವ, ಕರ್ಣ, ಶಕುನಿ, ಕಂಸ, ಜಯದ್ರಥ, ಜರಾಸಂಧ – ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿರುವುದು
(೩) ಕುದುಕುಳಿ – ಹೊಟ್ಟೆಕಿಚ್ಚನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪದ