ಪದ್ಯ ೪೬: ಕರ್ಣನಿಗೆ ಯಾರ ಗ್ರಹಣವಾಯಿತು?

ಆಹಹ ಶಿವ ಶಿವ ದೈತ್ಯರಾಹು
ಗ್ರಹಣವಾಯಿತು ಕರ್ಣಸೂರ್ಯನ
ಮಹಿಮೆ ಮಸುಳಿತಕಟಕಟಾಯೆನುತಖಿಳಬಲ ಬೆದರೆ
ಅಹಿತನಿಟ್ಟಳಕಳುಕಿ ಕೆಲದಲಿ
ಮಿಹಿರನಂದನನೆಚ್ಚಡಂಬಿನ
ಲಹರಿ ಮಸಗಿತು ಖಳನ ಖಡುಗವ ಕಾಣೆನಾಕ್ಷಣಕೆ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೪೬ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಕೌರವ ಸೈನ್ಯವು ಕರ್ಣ ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ರಾಕ್ಷಸರಾಹುವಿನ ಗ್ರಹಣವಾಯಿತು. ಕರ್ಣನ ಹಿರಿಮೆ ಮಾಸಿತು ಅಯ್ಯೋ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಹೆದರಿತು. ವೈರಿಯ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಹೆದರಿ ಕರ್ಣನು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸರಿದು ಬಾಣಗಳಿಂದ ವೈರಿಯ ಖಡ್ಗವನ್ನು ತುಂಡುಮಾಡಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ದೈತ್ಯ: ರಾಕ್ಷಸ; ಗ್ರಹಣ: ಹಿಡಿಯುವುದು; ಸೂರ್ಯ: ರವಿ; ಮಹಿಮೆ: ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ; ಮಸುಳು: ಕಾಂತಿಹೀನವಾಗು; ಅಕಟಕಟ: ಅಯ್ಯೋ; ಅಖಿಳ: ಎಲ್ಲಾ; ಬಲ: ಸೈನ್ಯ; ಬೆದರು: ಭಯ, ಅಂಜಿಕೆ; ಅಹಿತ: ವೈರಿ; ಅಳಕು: ಹೆದರು; ಕೆಲ: ಪಕ್ಕ; ಮಿಹಿರ: ನೇಸರು, ಸೂರ್ಯ; ನಂದನ: ಮಗ; ಎಚ್ಚು: ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡು; ಅಂಬು: ಬಾಣ; ಲಹರಿ: ರಭಸ, ಆವೇಗ; ಮಸಗು:ಕೆರಳು; ತಿಕ್ಕು; ಖಳ: ದುಷ್ಟ; ಖಡುಗ: ಕತ್ತಿ; ಕಾಣು: ತೋರು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಆಹಹ +ಶಿವ +ಶಿವ +ದೈತ್ಯ+ರಾಹು
ಗ್ರಹಣವಾಯಿತು +ಕರ್ಣ+ಸೂರ್ಯನ
ಮಹಿಮೆ +ಮಸುಳಿತ್+ಅಕಟಕಟಾ+ಎನುತ್+ಅಖಿಳ+ಬಲ +ಬೆದರೆ
ಅಹಿತನಿಟ್ಟ್+ ಅಳಕಳುಕಿ+ ಕೆಲದಲಿ
ಮಿಹಿರ+ನಂದನನ್+ಎಚ್ಚಡ್+ಅಂಬಿನ
ಲಹರಿ +ಮಸಗಿತು +ಖಳನ +ಖಡುಗವ +ಕಾಣೆನಾಕ್ಷಣಕೆ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಸೂರ್ಯ, ಮಿಹಿರ – ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದ
(೨) ರೂಪಕದ ಪ್ರಯೋಗ – ದೈತ್ಯರಾಹು ಗ್ರಹಣವಾಯಿತು ಕರ್ಣಸೂರ್ಯನ ಮಹಿಮೆ ಮಸುಳಿತ್
(೩) ಮಿಹಿರನಂದನನೆಚ್ಚಡಂಬಿನ – ಒಂದೇ ಪದವಾಗಿ ರಚನೆ

ಪದ್ಯ ೪೫: ಕರ್ಣ ಘಟೋತ್ಕಚರ ಯುದ್ಧ ಹೇಗಿತ್ತು?

ಫಡ ದೊಠಾರಿಸಿ ನಿಂದರೆರಡೇ
ಕಡಿಯ ಮಾಡುವೆನೆಲವೊ ನಿನ್ನಯ
ಗಡಣಿಗರ ಕರೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಳಲಿ ಸುಯೋಧನಾದಿಗಳು
ಮಡಮುರಿಯದಿದಿರಾಗು ರಕುತವ
ಕುಡಿಸುವೆನು ಕೂರಸಿಗೆನುತ ಕೊಲೆ
ಗಡಿಗನೌಕಿದಡಿದಿರ ಬಿಟ್ಟನು ಕರ್ಣ ಕೆಲ ಸಿಡಿದ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೪೫ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಘಟೋತ್ಕಚನು, ಎಲವೋ ಕರ್ಣ, ಬರಿಯ ಮೂದಲಿಸುತ್ತಾ ನಿಂತರೆ ನಿನ್ನನ್ನು ಎರಡು ತುಂಡು ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಿನ್ನ ಗೆಳೆಯರಾದ ಸುಯೋಧನ ಮೊದಲಾದವರನ್ನು ಕರೆ, ನಿನ್ನನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಿ; ಸರಿಯದೆ ಇದಿರಾಗಿ ಬಾ. ನಿನ್ನ ರಕ್ತವನ್ನು ನನ್ನ ಖಡ್ಗಕ್ಕೆ ಕುಡಿಸುತ್ತೇನೆ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಖಡ್ಗದಿಂದ ಹೊಡೆಯಲು ಕರ್ಣನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಹಾರಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಫಡ: ತಿರಸ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಕೋಪಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಒಂದು ಮಾತು; ದೊಠಾರ: ಶೂರ, ಕಲಿ; ನಿಂದು: ನಿಲ್ಲು; ಕಡಿ: ತುಂಡು; ಗಡಣ: ಗುಂಪು; ಕರೆ: ಬರಹೇಳು; ಕಾಯ್ದು: ರಕ್ಷಿಸು; ಆದಿ: ಮುಂತಾದ; ಮಡ: ಪಾದದ ಹಿಂಭಾಗ, ಹರಡು, ಹಿಮ್ಮಡಿ; ಮುರಿ: ಸೀಳು; ಇದಿರು: ಎದುರು; ರಕುತ: ನೆತ್ತರು; ಕುಡಿಸು: ಪಾನಮಾಡು; ಕೂರಸಿ: ಹರಿತವಾದ ಆಯುಧ; ಕೊಲೆ: ಸಾಯಿಸು; ಕೊಲೆಗಡಿಗ: ಸಾಯಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿ; ಔಕು: ನೂಕು; ಇದಿರು: ಎದುರು; ಸಿಡಿ: ಚಿಮ್ಮು, ಹರಡು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಫಡ+ ದೊಠಾರಿಸಿ +ನಿಂದರ್+ಎರಡೇ
ಕಡಿಯ +ಮಾಡುವೆನ್+ಎಲವೊ +ನಿನ್ನಯ
ಗಡಣಿಗರ +ಕರೆ +ಕಾಯ್ದುಕೊಳಲಿ +ಸುಯೋಧನಾದಿಗಳು
ಮಡಮುರಿಯದ್+ಇದಿರಾಗು +ರಕುತವ
ಕುಡಿಸುವೆನು +ಕೂರಸಿಗ್+ಎನುತ +ಕೊಲೆ
ಗಡಿಗನ್+ಔಕಿದಡ್+ಇದಿರ +ಬಿಟ್ಟನು +ಕರ್ಣ +ಕೆಲ +ಸಿಡಿದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ದಿಟ್ಟ ನುಡಿಗಳು – ಫಡ ದೊಠಾರಿಸಿ ನಿಂದರೆರಡೇಕಡಿಯ ಮಾಡುವೆನ್; ಮಡಮುರಿಯದಿದಿರಾಗು ರಕುತವ
ಕುಡಿಸುವೆನು ಕೂರಸಿಗೆ
(೨) ಘಟೋತ್ಕಚನನ್ನು ಕೊಲೆಗಡಿಗ ಎಂದು ಕರೆದಿರುವುದು

ಪದ್ಯ ೪೪: ಘಟೋತ್ಕಚನು ಏನನ್ನು ಹಿಡಿದು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದನು?

ತೂರಿದರೆ ತನಿಹೊಟ್ಟು ಗಾಳಿಗೆ
ಹಾರುವುದು ಕುಲಗಿರಿಯ ಬೈಸಿಕೆ
ಜಾರುವುದೆ ಮಝ ಪೂತು ನಮ್ಮೀಯುಭಯ ಕಟಕದಲಿ
ತೋರಲಿಲ್ಲೆಣೆ ಜಗದೊಳೋಲೆಯ
ಕಾರ ನೀನಹೆಯೆನುತ ಸುರರಿರಿ
ಗಾರ ಕವಿದನು ಕರ್ಣನಳವಿಗೆ ಜಡಿವಡಾಯುಧದಿ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೪೪ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಕಾಳನ್ನು ತೂರಿದರೆ ಹೊಟ್ಟು ಗಾಳಿಗೆ ಹಾರಿಹೋಗುತ್ತದೆ. ಗಾಳಿ ಬೀಸಿದರೆ ಬೆಟ್ಟ ಸ್ಥಿರವಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಹಾರಿಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ನಿನಗೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲೇ ಎಣೆಯಾದವರಿಲ್ಲ. ನೀನು ಯೋಧನೇ ಸರಿ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಘಟೋತ್ಕಚನು ಖಡ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿದು ನುಗ್ಗಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ತೂರು: ಎಸೆ, ಬೀಸು; ತನಿ: ಹೆಚ್ಚಾಗು; ಹೊಟ್ಟು: ತೌಡು; ಗಾಳಿ: ವಾಯು; ಹಾರು: ಜಿಗಿ; ಕುಲಗಿರಿ: ದೊಡ್ಡ ಬೆಟ್ಟ; ಬೈಸಿಕೆ: ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಭಂಗಿ, ರೀತಿ; ಜಾರು: ಬೀಳು; ಮಝ: ಭಲೇ; ಪೂತು: ಕೊಂಡಾಟದ ಮಾತು; ಉಭಯ: ಎರಡು; ಕಟಕ: ಸೈನ್ಯ; ತೋರು: ಗೋಚರಿಸು; ಜಗ: ಪ್ರಪಂಚ; ಓಲೆಕಾರ: ಸೇವಕ; ಸುರ: ದೇವತೆ; ಅರಿ: ವೈರಿ; ಇರಿ: ಚುಚ್ಚು; ಕವಿ: ಆವರಿಸು; ಅಳವಿ: ಯುದ್ಧ; ಜಡಿ: ಬೆದರಿಕೆ; ಆಯುಧ: ಶಸ್ತ್ರ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತೂರಿದರೆ +ತನಿಹೊಟ್ಟು +ಗಾಳಿಗೆ
ಹಾರುವುದು +ಕುಲಗಿರಿಯ +ಬೈಸಿಕೆ
ಜಾರುವುದೆ +ಮಝ +ಪೂತು +ನಮ್ಮೀ+ಉಭಯ +ಕಟಕದಲಿ
ತೋರಲಿಲ್ಲ್+ಎಣೆ +ಜಗದೊಳ್+ಓಲೆಯ
ಕಾರ +ನೀನಹೆ+ಎನುತ +ಸುರರ್+ಇರಿ
ಗಾರ +ಕವಿದನು +ಕರ್ಣನ್+ಅಳವಿಗೆ +ಜಡಿವಡ್+ಆಯುಧದಿ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಘಟೋತ್ಕಚನನ್ನು ಸುರರಿರಿಗಾರ (ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಇರಿಯುವವ, ರಾಕ್ಷಸ) ಎಂದು ಕರೆದಿರುವುದು
(೨) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ತೂರಿದರೆ ತನಿಹೊಟ್ಟು ಗಾಳಿಗೆಹಾರುವುದು ಕುಲಗಿರಿಯ ಬೈಸಿಕೆ ಜಾರುವುದೆ

ಪದ್ಯ ೪೩: ಕರ್ಣ ಘಟೋತ್ಕಚರ ಯುದ್ಧವು ಹೇಗೆ ನಡೆಯಿತು?

ಸಮರಸಾಧನ ಸವೆಯೆ ಕೋಪದ
ತಿಮಿರ ಗರಿಗಟ್ಟಿತು ಮಹಾವಿ
ಕ್ರಮನ ಚಳಕವನೇನ ಹೇಳುವೆ ರಥದ ಬಳಸಿನಲಿ
ಸಮತಳಿಸಿ ಕೈದುಗಳ ಮಳೆಯನು
ದ್ಯುಮಣಿತನಯನ ಮೇಲೆ ಕರೆದನು
ನಿಮಿಷಕದ ಪರಿಹರಿಸಿ ದೈತ್ಯನನೆಚ್ಚನಾ ಕರ್ಣ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೪೩ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಯುದ್ಧಸಾಧನಗಳು ಸವೆದು ಹೋಗಲು ಘಟೋತ್ಕಚನ ಕೋಪವು ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿತು, ರಥದ ಸುತ್ತಲೂ ತಿರುಗಿ ಆಯುಧಗಳ ಮಳೆಯನ್ನು ಕರ್ಣನ ಮೇಲೆ ಸುರಿಸಿದನು. ಕರ್ಣನು ಅವನ್ನು ಕಡಿದು ಘಟೋತ್ಕಚನನ್ನು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹೊಡೆದನು.

ಅರ್ಥ:
ಸಮರ: ಯುದ್ಧ; ಸಾಧನ: ಗುರಿಮುಟ್ಟುವ ಪ್ರಯತ್ನ; ಸವೆ: ತೀರು, ಅಳಿ; ಕೋಪ: ಖತಿ; ತಿಮಿರ: ಅಂಧಕಾರ; ಗರಿಗಟ್ಟು: ಹೆಚ್ಚಾಗು; ವಿಕ್ರಮ: ಪರಾಕ್ರಮಿ; ಚಳಕ: ವೇಗ, ಶೀಘ್ರತೆ; ಹೇಳು: ತಿಳಿಸು; ರಥ: ಬಂಡಿ; ಬಳಸು: ಆವರಿಸುವಿಕೆ; ಸಮತಳಿಸು: ತೊಲಗಿಸು, ಅಣಿಗೊಳಿಸು; ಕೈದು: ಆಯುಧ; ಮಳೆ: ವರ್ಷ; ದ್ಯುಮಣಿ: ಸೂರ್ಯ; ತನಯ: ಮಗ; ಕರೆ: ಬೀಳು, ಆವರಿಸು; ನಿಮಿಷ: ಕ್ಷಣ; ಪರಿಹರಿಸು: ನಿವಾರಿಸು; ದೈತ್ಯ: ರಾಕ್ಷಸ; ಎಚ್ಚು: ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಸಮರ+ಸಾಧನ +ಸವೆಯೆ +ಕೋಪದ
ತಿಮಿರ +ಗರಿಗಟ್ಟಿತು+ ಮಹಾವಿ
ಕ್ರಮನ +ಚಳಕವನ್+ಏನ +ಹೇಳುವೆ +ರಥದ +ಬಳಸಿನಲಿ
ಸಮತಳಿಸಿ +ಕೈದುಗಳ +ಮಳೆಯನು
ದ್ಯುಮಣಿತನಯನ +ಮೇಲೆ +ಕರೆದನು
ನಿಮಿಷಕದ +ಪರಿಹರಿಸಿ+ ದೈತ್ಯನನ್+ಎಚ್ಚನಾ +ಕರ್ಣ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಕೋಪವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪರಿ – ಕೋಪದ ತಿಮಿರ ಗರಿಗಟ್ಟಿತು
(೨) ಕರ್ಣನನ್ನು ದ್ಯುಮಣಿತನಯ ಎಂದು ಕರೆದಿರುವುದು
(೩) ಬಾಣಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟನೆಂದು ಹೇಳುವ ಪರಿ – ಕೈದುಗಳ ಮಳೆಯನು ದ್ಯುಮಣಿತನಯನ ಮೇಲೆ ಕರೆದನು

ಪದ್ಯ ೪೨: ಕರ್ಣನು ಗದೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ನಾಶ ಮಾಡಿದನು?

ತಿರುಗುತೈತಹ ಪರಿಘ ಕಾಂತರೆ
ಗಿರಿಗಳಡಿ ಮೇಲಹವು ನಾವಿ
ನ್ನರಸ ಹೇಳುವುದೇನು ಕರ್ಣನ ಬಾಹುವಿಕ್ರಮವ
ಪರಿಘವದು ಪರಮಾಣುಮಯವಾ
ಯ್ತೆರಡುಶರದಲಿ ಸಾರಥಿಯನಿ
ಟ್ಟೊರಸಿದನು ಹದಿನೈದು ಶರದಲಿ ರಥದ ಕುದುರೆಗಳ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೪೨ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ತಿರುಗುತ್ತಾ ಬಂದ ಗದೆಯನ್ನು ತಡೆದರೆ ಬೆಟ್ಟಗಳೇ ತಳಮೇಲಾಗಬೇಕು, ಆದರೆ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ, ಕ್ಕರ್ಣನ ಭುಜಬಲವನ್ನು ಹೇಗೆ ವರ್ಣಿಸಲಿ. ಎರಡು ಬಾಣಗಳಿಗೆ ಆ ಗದೆಯು ಪುಡಿ ಪುಡಿಯಾಯಿತು. ಎರಡು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಘಟೋತ್ಕಚನ ಸಾರಥಿಯನ್ನೂ ಹದಿನೈದು ಬಾಣಗಳಿಂದ ರಥದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನೂ ಹೊಡೆದುರುಳಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ತಿರುಗು: ವೃತ್ತಾಕಾರವಾಗಿ ಚಲಿಸು, ಸುತ್ತು; ಐತರು: ಬಂದು ಸೇರು; ಪರಿಘ: ಗದೆ; ಗಿರಿ: ಬೆಟ್ಟ; ಅಡಿ: ಕೆಳಗೆ; ಮೇಲೆ: ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ; ಅರಸ: ರಾಜ; ಹೇಳು: ತಿಳಿಸು; ಬಾಹು: ತೋಳು ; ವಿಕ್ರಮ: ಪರಾಕ್ರಮ; ಪರಿಘ: ಗದೆ; ಪರಮಾಣು: ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣದಾದ ವಸ್ತು; ಶರ: ಬಾಣ; ಸಾರಥಿ: ಸೂತ; ಒರಸು: ನಾಶ; ರಥ: ಬಂಡಿ; ಕುದುರೆ: ಅಶ್ವ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತಿರುಗುತ್+ಐತಹ +ಪರಿಘ +ಕಾಂತರೆ
ಗಿರಿಗಳಡಿ +ಮೇಲಹವು +ನಾವಿನ್
ಅರಸ +ಹೇಳುವುದೇನು +ಕರ್ಣನ +ಬಾಹು+ವಿಕ್ರಮವ
ಪರಿಘವದು+ ಪರಮಾಣುಮಯವಾಯ್ತ್
ಎರಡು+ಶರದಲಿ +ಸಾರಥಿಯನಿಟ್ಟ್
ಒರಸಿದನು +ಹದಿನೈದು +ಶರದಲಿ +ರಥದ +ಕುದುರೆಗಳ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಗದೆಯು ಪುಡಿಯಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳುವ ಪರಿ – ಪರಿಘವದು ಪರಮಾಣುಮಯವಾಯ್ತೆರಡುಶರದಲಿ
(೨) ಗದೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪರಿ – ತಿರುಗುತೈತಹ ಪರಿಘ ಕಾಂತರೆ ಗಿರಿಗಳಡಿ ಮೇಲಹವು