ಕೇಳು ನೀನೆಲೆ ಪಾರ್ಥ ತಾರಾ
ಮಾಲೆಗಳ ವಿವರವನು ರವಿರಥ
ಕಾಲಚಕ್ರವನೈದಿ ಗಗನಾಂಗಣದಿ ಚರಿಯಿಪುದ
ಲೀಲೆಯಿಂದಬುಜೋದರನು ಸಲೆ
ಪಾಲಿಸುವ ಲೋಕಗಳನೆಂದವ
ಶೂಲಿಯಂಘ್ರಿಯ ನೆನೆದು ಪೇಳಿದ ಭುವನಕೋಶವನು (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೮ ಸಂಧಿ, ೨೩ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಎಲೈ ಅರ್ಜುನ, ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಮಾಲೆಗಳನ್ನೂ, ರವಿರಥವು ಆಕಾಶದಂಗಳದಲ್ಲಿ ಕಾಲಚಕ್ರವು ಚರಿಸುವುದನ್ನೂ, ವಿಷ್ಣುವು ಪಾಲಿಸುವ ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಮಾತಲಿಯು ಶಿವನ ಪಾದವನ್ನು ನೆನೆದು ಭುವನ ಕೋಶದ ವಿವರವನ್ನು ಹೇಳಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಕೇಳು: ಆಲಿಸು; ತಾರ: ನಕ್ಷತ್ರ; ಮಾಲೆ: ಗುಂಪು, ಸರ; ವಿವರ: ವಿವರಣೆ; ರವಿ: ಸೂರ್ಯ; ರಥ: ಬಂಡಿ; ಕಾಲ: ಸಮಯ; ಚಕ್ರ: ಗಾಲಿ; ಗಗನ: ಆಗಸ; ಅಂಗಣ: ಅಂಗಳ; ಚರಿಯಿಪು: ಚಲಿಸುವ; ಲೀಲೆ: ಆನಂದ; ಅಬುಜೋದರ: ವಿಷ್ಣು; ಅಬುಜ: ತಾವರೆ; ಉದರ: ಹೊಟ್ಟೆ; ಸಲೆ: ವಿಸ್ತೀರ್ಣ; ಪಾಲಿಸು: ರಕ್ಷಿಸು; ಲೋಕ: ಜಗತ್ತು; ಶೂಲಿ: ಶಿವ; ಅಂಘ್ರಿ: ಪಾದ; ನೆನೆ: ಜ್ಞಾಪಿಸು; ಪೇಳು: ಹೇಳು; ಭುವನ: ಜಗತ್ತು; ಕೋಶ: ಭಂಡಾರ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಕೇಳು+ ನೀನೆಲೆ +ಪಾರ್ಥ +ತಾರಾ
ಮಾಲೆಗಳ +ವಿವರವನು +ರವಿ+ರಥ
ಕಾಲಚಕ್ರವನ್+ಐದಿ +ಗಗನಾಂಗಣದಿ+ ಚರಿಯಿಪುದ
ಲೀಲೆಯಿಂದ್+ಅಬುಜೋದರನು +ಸಲೆ
ಪಾಲಿಸುವ +ಲೋಕಗಳನ್+ಎಂದವ
ಶೂಲಿ+ಅಂಘ್ರಿಯ +ನೆನೆದು +ಪೇಳಿದ +ಭುವನ+ಕೋಶವನು
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಅಬುಜೋದರ ಎಂದು ಕರೆದಿರುವುದು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 