ಸೊಗಸದಿತರರ ಮಾತು ಕಣ್ಣುಗ
ಳೊಗಡಿಸವು ಮಿಕ್ಕವರ ರೂಹನು
ಹಗೆಗಳಾಗಿಹವುಳಿದವರ ನಾಮಗಳು ನಾಲಿಗೆಗೆ
ಸೆಗಳಿಕೆಯ ಸಸಿಯಾದೆನೆನ್ನಯ
ಬಗೆಯ ಸಲಿಸೌ ಹರಿದ ಕರುಳಿನ
ಮೃಗದ ಮರಿಯನು ಸಲಹಬೇಕಂದೆರಗಿದನು ಪದಕೆ (ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ೨ ಸಂಧಿ, ೪೮ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಇನ್ನೊಬ್ಬರನ್ನು ಕುರಿತು ಮಾತುಗಳು ನನ್ನ ಕಿವಿಗೆ ಸೊಗಸುವುದಿಲ್ಲ. ಕಣ್ಣುಗಳು ಬೇರೆಯವರ ರೂಪವನ್ನು ಮೆಚ್ಚುಫುಚಿಲ್ಲ, ಇವಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದವರ ಹೆಸರುಗಳು ನನ್ನ ಕಿವಿಗೆ ಶತ್ರುಗಳಾಗಿವೆ, ಶಾಖ ಕೊಟ್ಟ ಎಳೆಯ ಸಸಿಯಂತೆ ನಾನು ಬಾಡಿ ಹೋಗಿದ್ದೇನೆ, ನಾನು ಬಯಸಿದುದು ನನಗೆ ಸಿಗುವಂತೆ ಮಾಡು, ಕರುಳು ಕತ್ತರಿಸಿದ ಜಿಂಕೆಯ ಮರಿಯನ್ನು ಉಳಿಸು ಎಂದು ಕೀಚಕನು ಸುದೇಷ್ಣೆಯ ಕಾಲಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಬೇಡಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಸೊಗಸು: ಅಂದ, ಚೆಲುವು; ಇತರ: ಮಿಕ್ಕ; ಮಾತು: ನುಡಿ; ಕಣ್ಣು: ನಯನ; ಒಗಡಿಸು:ಧಿಕ್ಕರಿಸು, ಹೇಸು; ಮಿಕ್ಕ: ಉಳಿದ; ರೂಹು: ರೂಪ; ಹಗೆ: ವೈರ; ಉಳಿದ: ಮಿಕ್ಕ; ನಾಮ: ಹೆಸರು; ನಾಲಿಗೆ: ಜಿಹ್ವೆ; ಸೆಗಳಿಕೆ: ಕಾವು, ಬಿಸಿ; ಸಸಿ: ಚಿಕ್ಕ ಗಿಡ; ಬಗೆ: ರೀತಿ; ಸಲಿಸು: ದೊರಕಿಸಿ ಕೊಡು, ಪೂರೈಸು; ಹರಿದ: ಚದುರಿದ; ಕರುಳು: ಪಚನಾಂಗ; ಮೃಗ: ಜಿಂಕೆ; ಮರಿ: ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿ; ಸಲಹು: ಕಾಪಾಡು; ಪದ: ಪಾದ; ಎರಗು: ಬೀಳು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಸೊಗಸದ್+ಇತರರ+ ಮಾತು +ಕಣ್ಣುಗಳ್
ಒಗಡಿಸವು +ಮಿಕ್ಕವರ+ ರೂಹನು
ಹಗೆಗಳ್+ಆಗಿಹವ್+ಉಳಿದವರ +ನಾಮಗಳು +ನಾಲಿಗೆಗೆ
ಸೆಗಳಿಕೆಯ +ಸಸಿಯಾದೆನ್+ಎನ್ನಯ
ಬಗೆಯ+ ಸಲಿಸೌ+ ಹರಿದ+ ಕರುಳಿನ
ಮೃಗದ +ಮರಿಯನು +ಸಲಹಬೇಕಂದ್+ಎರಗಿದನು +ಪದಕೆ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಉಪಮಾನದ ಬಳಕೆ – ಸೆಗಳಿಕೆಯ ಸಸಿಯಾದೆನೆನ್ನಯಬಗೆಯ ಸಲಿಸೌ ಹರಿದ ಕರುಳಿನ
ಮೃಗದ ಮರಿಯನು ಸಲಹಬೇಕಂದೆರಗಿದನು ಪದಕೆ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 