ಪದ್ಯ ೯: ಭೀಮನ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣವನ್ನು ದುರ್ಯೋಧನನು ಹೇಗೆ ಹೊಡೆದನು?

ಹೊಕ್ಕು ಕುರುಪತಿ ಭೀಮಸೇನನ
ನಿಕ್ಕಿದನು ಕಂದದಲಿ ಗದೆಯನು
ಸೆಕ್ಕಿದನು ವಾಮಾಂಗದಲಿ ಪವಮಾನನಂದನನ
ಜಕ್ಕುಲಿಸಿದವೊಲಾಯ್ತು ಜರೆದು ನ
ಭಕ್ಕೆ ಪುಟನೆಗೆದನಿಲಜನ ಸೀ
ಸಕ್ಕೆ ಹೊಯ್ದಾರಿದನು ಕೌರವನೃಪತಿ ಖಾತಿಯಲಿ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೭ ಸಂಧಿ, ೯ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಕೌರವನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ಭೀಮನ ಹೆಗಲನ್ನು ಗದೆಯಿಮ್ದ ಹೊಡೆದು, ಎಡ ಪಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಗದೆಯನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿಸಿದನು. ಭೀಮನನ್ನು ಜರೆದು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹಾರಿ ಭೀಮನ ಶಿರಸ್ತ್ರಾನವನ್ನು ಹೊಡೆದು ಕೋಪದಿಂದ ಗರ್ಜಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಹೊಕ್ಕು: ಸೇರು; ಇಕ್ಕು: ಹೊಡೆ; ಕಂದ: ಹೆಗಲು; ಗದೆ: ಮುದ್ಗರ; ಸೆಕ್ಕು: ಕುಗ್ಗುವಿಕೆ, ಹಿಡಿದೆಳೆ; ವಾಮಾಂಗ: ಎಡಭಾಗ; ನಂದನ: ಮಗ; ಪವಮಾನ: ವಾಯು; ಜಕ್ಕುಲಿ: ಕಂಕುಳು, ಕಕ್ಷ; ಜರೆ: ಬಯ್ಯು, ಬೀಳಿಸು; ನಭ: ಆಗಸ; ಪುಟ:ಪುಟಿಗೆ, ನೆಗೆತ; ನೆಗೆ: ಜಿಗಿ; ಅನಿಲಜ: ವಾಯುಪುತ್ರ; ಸೀಸಕ: ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ; ಹೊಯ್ದು: ಹೊಡೆ; ನೃಪತಿ: ರಾಜ; ಖಾತಿ: ಕೋಪ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹೊಕ್ಕು +ಕುರುಪತಿ +ಭೀಮಸೇನನನ್
ಇಕ್ಕಿದನು +ಕಂದದಲಿ +ಗದೆಯನು
ಸೆಕ್ಕಿದನು +ವಾಮಾಂಗದಲಿ +ಪವಮಾನ+ನಂದನನ
ಜಕ್ಕುಲಿಸಿದವೊಲಾಯ್ತು +ಜರೆದು +ನ
ಭಕ್ಕೆ+ ಪುಟನೆಗೆದ್+ಅನಿಲಜನ +ಸೀ
ಸಕ್ಕೆ+ ಹೊಯ್ದಾರಿದನು+ ಕೌರವ+ನೃಪತಿ +ಖಾತಿಯಲಿ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಭೀಮಸೇನ, ಪವಮಾನನಮ್ದನ, ಅನಿಲಜ – ಭೀಮನನ್ನು ಕರೆದ ಪರಿ
(೨) ಹೊಡೆದ ಪರಿ – ನಭಕ್ಕೆ ಪುಟನೆಗೆದನಿಲಜನ ಸೀಸಕ್ಕೆ ಹೊಯ್ದಾರಿದನು ಕೌರವನೃಪತಿ ಖಾತಿಯಲಿ

ಪದ್ಯ ೮: ಭೀಮ ದುರ್ಯೋಧನರ ಯುದ್ಧದ ಗತಿ ಹೇಗಿತ್ತು?

ಶ್ವಾಸದಲಿ ಕಿಡಿಸಹಿತ ಕರ್ಬೊಗೆ
ಸೂಸಿದವು ಕಣ್ಣಾಲಿಗಳು ಕ
ಟ್ಟಾಸುರದಿ ಕೆಂಪೇರಿದವು ಬಿಗುಹೇರಿ ಹುಬ್ಬುಗಳು
ರೋಷ ಮಿಗಲೌಡೊತ್ತಿ ಬಹಳಾ
ಭ್ಯಾಸಿಗಳು ಡಾವರಿಸಿದರು ಡೊ
ಳ್ಳಾಸವೋ ರಿಪುಸೇನೆ ಕಾಣದು ಚಿತ್ರಪಯಗತಿಯ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೭ ಸಂಧಿ, ೮ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಅವರ ಉಸಿರಿನಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪುಹೊಗೆಯೊಡನೆ ಕಿಡಿಗಳು ಹೊರಬರುತ್ತಿದ್ದವು. ಹುಬ್ಬುಗಳು ಬಿಇದು ಕಣ್ಣುಗಳು ಕಡುಗೆಂಪೇರಿದ್ದವು. ರೋಷವೇರಿ ತುಟಿಕಚ್ಚಿ, ಮಹಾ ಚತುರರಾದ ಗದಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ ಇಬ್ಬರ ಗದೆಗಳ ಹೊಡೆತವನ್ನು ಕಂಡರೂ, ಪಾದಗತಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.

ಅರ್ಥ:
ಶ್ವಾಸ: ಉಸಿರು; ಕಿಡಿ: ಬೆಂಕಿ; ಸಹಿತ: ಜೊತೆ; ಕರ್ಬೊಗೆ: ಕಪ್ಪಾದ ಹೊಗೆ; ಸೂಸು: ಹೊರಹೊಮ್ಮು; ಕಣ್ಣಾಲಿ: ಕಣ್ಣಿನ ಅಂಉ; ಕಟ್ಟಾಸುರ: ಅತ್ಯಂತ ಭಯಂಕರ; ಏರು: ಹೆಚ್ಚಾಗು; ಬಿಗುಹೇರು: ಬಿಗಿಹೆಚ್ಚು; ಹುಬ್ಬು: ಕಣ್ಣಿನ ಮೇಲಿನ ರೋಮ; ರೋಷ: ಕೋಪ; ಮಿಗಲು: ಹೆಚ್ಚಾಗು; ಔಡೊತ್ತು: ಹಲ್ಲಿನಿಂದ ತುಟಿಕಚ್ಚು; ಬಹಳ: ತುಂಬ; ಅಭ್ಯಾಸಿ: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ; ಡಾವರಿಸು: ತಿವಿ, ನೋಯಿಸು; ಡೊಳ್ಳಾಸ: ಮೋಸ, ಕಪಟ; ರಿಪುಸೇನೆ: ವೈರಿ ಸೈನ್ಯ; ಕಾಣು: ತೋರು; ಪಯಗತಿ: ಪಾದದ ವೇಗ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಶ್ವಾಸದಲಿ+ ಕಿಡಿಸಹಿತ +ಕರ್ಬೊಗೆ
ಸೂಸಿದವು +ಕಣ್ಣಾಲಿಗಳು +ಕ
ಟ್ಟಾಸುರದಿ+ ಕೆಂಪೇರಿದವು +ಬಿಗುಹೇರಿ +ಹುಬ್ಬುಗಳು
ರೋಷ +ಮಿಗಲ್+ಔಡೊತ್ತಿ+ ಬಹಳ
ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳು +ಡಾವರಿಸಿದರು +ಡೊ
ಳ್ಳಾಸವೋ +ರಿಪುಸೇನೆ +ಕಾಣದು +ಚಿತ್ರ+ಪಯಗತಿಯ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಕ ಕಾರದ ಸಾಲು ಪದಗಳು – ಕಿಡಿಸಹಿತ ಕರ್ಬೊಗೆಸೂಸಿದವು ಕಣ್ಣಾಲಿಗಳು ಕಟ್ಟಾಸುರದಿ ಕೆಂಪೇರಿದವು