ಮತ್ತೆ ಮುರಿದುದು ದೇವಬಲ ಬೆಂ
ಬತ್ತಿ ತಿವಿದರು ಕೌರವನ ಭಟ
ರೆತ್ತಿ ಹಾಯ್ಕಿದರದಟ ಗಂಧರ್ವರ ಭಟ ವ್ರಜವ
ತೆತ್ತಿಸಿದ ಸರಳೇರಿ ಸುರಿಗರು
ಳೊತ್ತುಗೈಗಳ ತಾಳಿಗೆಯ ತಲೆ
ಹೊತ್ತು ರಕ್ತದ ರಹಿಯಲೋಡಿತು ಸೇನೆ ಸುರಪುರಕೆ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೨೦ ಸಂಧಿ, ೫ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಗಂಧರ್ವರ ಸೈನ್ಯ ಭಂಗಗೊಂಡಿತು. ಕೌರವ ಸೈನ್ಯದ ವೀರರು ಗಂಧರ್ವ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕೆಳಬೀಳಿಸಿದರು. ಬಾಣಗಳು ನಟ್ಟು, ಕರುಳುಗಳು ಸುರಿಯುತ್ತಿರಲು, ಕತ್ತು ತಲೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು, ರಕ್ತಸಿಕ್ತವಾದ ದೇಹಗಲೊಡನೆ ಗಂಧರ್ವರು ಅಮರಾವತಿಗೆ ಓಡಿದರು.
ಅರ್ಥ:
ಮುರಿ: ಸೀಳು; ದೇವ: ಸುರರು; ಬಲ: ಸೈನ್ಯ; ಬೆಂಬತ್ತು: ಹಿಂದೆ ಬೀಳು; ತಿವಿ: ಚುಚ್ಚು; ಭಟ: ಸೈನ್ಯ; ಹಾಯ್ಕು: ಹೊಡೆ; ಅದಟ: ಶೂರ, ಪರಾಕ್ರಮಿ; ಗಂಧರ್ವ: ದೇವತೆಗಳ ಒಂದು ವರ್ಗ; ಭಟ: ಸೈನಿಕ; ವ್ರಜ: ಗುಂಪು; ತೆತ್ತಿಸು: ಜೋಡಿಸು, ಕೂಡಿಸು; ಸರಳ: ಬಾನ; ಏರು: ಮೇಲೇರು; ಸುರಿ: ಮೇಲಿನಿಂದ ಬೀಳು; ಕರುಳು: ಪಚನಾಂಗ; ಒತ್ತು: ರಾಶಿ; ಕೈ: ಹಸ್ತ; ತಲೆ: ಶಿರ; ರಕ್ತ: ನೆತ್ತರು; ರಹಿ: ರೀತಿ, ಪ್ರಕಾರ; ಓಡು: ಧಾವಿಸು; ಸೇನೆ: ಸೈನ್ಯ; ಸುರಪುರ: ಅಮರಾವತಿ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಮತ್ತೆ +ಮುರಿದುದು +ದೇವ+ಬಲ+ ಬೆಂ
ಬತ್ತಿ +ತಿವಿದರು +ಕೌರವನ +ಭಟರ್
ಎತ್ತಿ+ ಹಾಯ್ಕಿದರ್+ಅದಟ +ಗಂಧರ್ವರ +ಭಟ +ವ್ರಜವ
ತೆತ್ತಿಸಿದ+ ಸರಳೇರಿ+ ಸುರಿ+ಕರುಳ್
ಒತ್ತು+ಕೈಗಳ +ತಾಳಿಗೆಯ+ ತಲೆ
ಹೊತ್ತು +ರಕ್ತದ +ರಹಿಯಲ್+ಓಡಿತು +ಸೇನೆ +ಸುರಪುರಕೆ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಹೊತ್ತು, ಒತ್ತು; ಎತ್ತಿ, ತೆತ್ತಿ – ಪ್ರಾಸ ಪದಗಳು
(೨) ಒಂದೇ ಅಕ್ಷರದ ಜೋಡಿ ಪದಗಳು – ರಕ್ತದ ರಹಿಯಲೋಡಿತು; ಸೇನೆ ಸುರಪುರಕೆ; ಸರಳೇರಿ ಸುರಿಗರುಳೊತ್ತುಗೈಗಳ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 