ಅರಸ ಕೇಳೈ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ
ತುರಗ ನಿಕರದ ಲಳಿಯ ದಿವ್ಯಾಂ
ಬರದ ಸಿಂದದ ಸಾಲುಸತ್ತಿಗೆಗಳ ಪತಾಕೆಗಳ
ಖರರುಚಿಯ ಮಾರಾಂಕವೋ ಸುರ
ಗಿರಿಯ ಸೋದರವೋ ಮೃಗಾಂಕನ
ಮರುದಲೆಯೊ ಮೇಣೆನಲು ರಥ ಹೊಳೆದಿಳಿದುದಂಬರದಿ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೮ ಸಂಧಿ, ೧೨ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಜನಮೇಜಯ ರಾಜ ಕೇಳು, ಆ ರಥಕ್ಕೆ ವೇಗವಾಗಿ ಚರಿಸುವ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ್ದರು. ದಿವ್ಯ ವಸ್ತ್ರದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಧ್ವಜ, ಸಾಲು ಕೊಡೆಗಳು, ಉಳಿದ ಪತಾಕೆಗಳಿಂದ ಆ ರಥವು ಶೋಭಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ಸೂರ್ಯಪ್ರಕಾಶದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯೋ, ಮೇರು ಪರ್ವತದ ಸಹೋದರನೋ, ಚಂದ್ರನ ಇನ್ನೊಂದು ಮಂಡಲವೋ ಎಂಬಂತೆ ಇಂದ್ರ ರಥವು ಹೊಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು.
ಅರ್ಥ:
ಅರಸ: ರಾಜ; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು; ಹತ್ತು: ದಶ; ಸಾವಿರ: ಸಹಸ್ರ; ತುರಗ: ಕುದುರೆ; ನಿಕರ: ಗುಂಪು; ಲಳಿ: ರಭಸ, ಆವೇಗ; ದಿವ್ಯ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಅಂಬರ: ಬಟ್ಟೆ; ಸತ್ತಿಗೆ: ಕೊಡೆ, ಛತ್ರಿ; ಪತಾಕೆ: ಧ್ವಜ; ಖರ: ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ; ಮಾರಾಂಕ: ಪ್ರತಿಯುದ್ಧ; ಸುರ: ದೇವತೆ; ಗಿರಿ: ಬೆಟ್ಟ; ಸೋದರ: ಅಣ್ಣ ತಮ್ಮಂದಿರು; ಮೃಗಾಂಕ: ಚಂದ್ರ; ಮರು: ಮತ್ತೊಂದು; ತಲೆ: ಶಿರ; ಮೇಣ್: ಮತ್ತು; ಹೊಳೆ: ಪ್ರಕಾಶಿಸು; ಅಂಬರ: ಆಗಸ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಅರಸ +ಕೇಳೈ +ಹತ್ತು +ಸಾವಿರ
ತುರಗ+ ನಿಕರದ +ಲಳಿಯ +ದಿವ್ಯಾಂ
ಬರದ+ ಸಿಂದದ +ಸಾಲು+ಸತ್ತಿಗೆಗಳ+ ಪತಾಕೆಗಳ
ಖರರುಚಿಯ +ಮಾರಾಂಕವೋ +ಸುರ
ಗಿರಿಯ +ಸೋದರವೋ +ಮೃಗಾಂಕನ
ಮರುದಲೆಯೊ +ಮೇಣ್+ಎನಲು +ರಥ +ಹೊಳೆದಿಳಿದುದ್+ಅಂಬರದಿ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಅಂಬರ – ಬಟ್ಟೆ, ಆಗಸ ಎಂದು ಅರ್ಥೈಸುವ ಪರಿ
(೨) ಉಪಮಾನದ ಬಳಕೆ – ಖರರುಚಿಯ ಮಾರಾಂಕವೋ ಸುರಗಿರಿಯ ಸೋದರವೋ ಮೃಗಾಂಕನ
ಮರುದಲೆಯೊ ಮೇಣೆನಲು ರಥ ಹೊಳೆದಿಳಿದುದಂಬರದಿ
(೩) ಮೃಗಾಂಕ, ಮಾರಾಂಕ – ಪ್ರಾಸ ಪದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 