ಪದ್ಯ ೫೨: ಕೌರವರು ವಿರಾಟನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಹೇಗೆ ಅಣಕಿಸಿದರು?

ಫಡ ವಿರಾಟನ ಚುಕ್ಕಿಗಳಿರವ
ಗಡಿಸದಿರಿ ಸಾಯದಿರಿ ಬಿರುದರ
ಹೆಡತಲೆಯ ಹಾವಾದ ಕೀಚಕನಳಿದನಿನ್ನೇನು
ಮಿಡುಕಿ ಕಟಕವ ಹೊಕ್ಕು ನರಿ ಹಲು
ಬಿಡುವವೊಲು ವೈರಾಟಕೆಟ್ಟನು
ಕಡೆಗೆನುತ ಕೈವೊಯ್ದು ನಕ್ಕುದು ಕೂಡೆ ಕುರುಸೇನೆ (ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ೫ ಸಂಧಿ, ೫೨ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಕೌರವರ ಸೈನ್ಯವು ವಿರಾಟನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ಚಪ್ಪಾಳೆ ತಟ್ಟಿ ನಗುತ್ತಾ, “ನೀಚ ವಿರಾಟರಾಜನ ಸೈನಿಕರೇ, ನಿಮ್ಮ ಕೀಚಕನು ವೀರಾಛಿವೀರರಿಗೆ ಹೆಡತಲೆಯ ಹಾವಿನಂತಿದ್ದವನು, ಅವನು ಸತ್ತು ಹೋದ. ಇನ್ನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಕೇಳುವವರಾರು. ನರಿಯು ದಂಡನ್ನು ಹೊಕ್ಕು ಹಲ್ಲು ಹಲ್ಲು ಬಿಡುವ ಹಾಗೆ, ಈಗ ವಿರಾಟನು ಕೆಟ್ಟು ಹೋದ” ಎಂದು ಅಣಕಿಸಿದರು.

ಅರ್ಥ:
ಫಡ:ಬೆಳೆದು ನಿಂತ ಜೋಳ, ತಿರಸ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಕೋಪಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಒಂದು ಮಾತು, ಎತ್ತರವಾದ ಬೆಳೆ; ಚುಕ್ಕಿ: ಬಿಂದು; ಗಡಸು: ಗಟ್ಟಿ; ಸಾಯು: ಸಾವು; ಗಡಿ: ಎಲ್ಲೆ; ಬಿರು: ಕಠೋರವಾದ; ಹೆಡತಲೆ: ಹಿಂದಲೆ; ಅಳಿ: ಸಾವು; ಮಿಡುಕು: ಅಲುಗಾಟ, ಚಲನೆ; ಕಟಕ:ಕಡಗ,ರಾಜಧಾನಿ, ಗುಂಪು; ಹೊಕ್ಕು: ಸೇರು; ಹಲು: ಹಲ್ಲು, ದಂತ; ಬಿಡುವ: ತೋರುವ; ವೈರಿ: ಶತ್ರು; ಕಡೆಗೆ: ಕೊನೆ; ಕೈ: ಕರ, ಹಸ್ತ; ವೊಯ್ದು: ಹಾರಾಡು; ನಕ್ಕು: ನಗು; ಸೇನೆ: ಸೈನ್ಯ; ಇರವು: ಇರುವಿಕೆ; ಹಾವು: ಉರಗ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಫಡ+ ವಿರಾಟನ +ಚುಕ್ಕಿಗಳ್+ಇರವ
ಗಡಿಸದಿರಿ+ ಸಾಯದಿರಿ +ಬಿರುದರ
ಹೆಡತಲೆಯ +ಹಾವಾದ +ಕೀಚಕನ್+ಅಳಿದನ್+ಇನ್ನೇನು
ಮಿಡುಕಿ +ಕಟಕವ +ಹೊಕ್ಕು +ನರಿ +ಹಲು
ಬಿಡುವವೊಲು +ವೈರಾಟ+ಕೆಟ್ಟನು
ಕಡೆಗೆನುತ +ಕೈವೊಯ್ದು +ನಕ್ಕುದು +ಕೂಡೆ+ ಕುರುಸೇನೆ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಹೇಗೆ ನಕ್ಕರು ಎಂದು ಹೇಳಲು – ಕೈವೊಯ್ದು ನಕ್ಕರು
(೨) ವಿರಾಟನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಹೋಲಿಸುವ ಬಗೆ – ಮಿಡಿಕಿ ಕಟಕವ ಹೊಕ್ಕು ನರಿ ಹಲು ಬಿಡುವವೊಲು