ಹೇಳುವಡೆ ಕುರುಪತಿಯನೇ ನೆರೆ
ಹೋಲುವನು ಗದೆ ಹೆಗಲಲದೆ ಮೇ
ಲಾಳ ಕಾಣೆನು ಚಮರ ಚಾಹಿಯ ಗಜಹಯಾವಳಿಯ
ಹೋಲುವುದು ಜನವೊಬ್ಬರೊಬ್ಬರ
ನಾಳೊಳೊಬ್ಬನೊ ಮೇಣು ಕುರು ಭೂ
ಪಾಲಕನೊ ನೋಡುವೆನೆನುತ ಸಂಜಯನು ನಡೆತಂದ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೧೬ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಅವನನ್ನು ನೋಡಿದ ಸಂಜಯನು, ಅವನು ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನೇ ಹೋಲುತ್ತಾನೆ. ಹೆಗಲಲ್ಲಿ ಗದೆಯಿದೆ. ಪರಿವಾರವೂ ಇಲ್ಲ, ಛತ್ರ ಚಾಮರ ಆನೆ ಕುದುರೆಗಳೂ ಇಲ್ಲ. ಒಬ್ಬನನ್ನು ಹೋಲುವವನು ಮತ್ತೊಬ್ಬನಿರುತ್ತಾನೆ. ಇವನೇನು ಒಬ್ಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯೋಧನೋ ಅಥವ ರಾಜನಾದ ದುರ್ಯೋಧನನೋ? ನೋಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಯೋಚಿಸೆ ಅವನ ಬಳಿಗೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಹೇಳು: ತಿಳಿಸು; ನೆರೆ: ಸಮೀಪ, ಹತ್ತಿರ; ಹೋಲು: ಎಣೆಯಾಗು, ಸದೃಶವಾಗು; ಗದೆ: ಮುದ್ಗರ; ಹೆಗಲು: ಬಾಹು; ಮೇಲಾಳು: ಶೂರ; ಕಾಣು: ತೋರು; ಚಮರ: ಚಾಮರ; ಚಾಹಿ: ಚಾಮರ ಬೀಸುವವ; ಗಜ: ಆನೆ; ಹಯ: ಕುದುರೆ; ಆವಳಿ: ಸಾಲು, ಗುಂಪು; ಜನ: ಮನುಷ್ಯ, ಗುಂಪು; ಆಳು: ಸೇವಕ; ಮೇಣು: ಅಥವ; ಭೂಪಾಲಕ: ರಾಜ; ನಡೆ: ಚಲಿಸು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹೇಳುವಡೆ +ಕುರುಪತಿಯನೇ +ನೆರೆ
ಹೋಲುವನು +ಗದೆ +ಹೆಗಲಲದೆ+ ಮೇ
ಲಾಳ +ಕಾಣೆನು +ಚಮರ +ಚಾಹಿಯ +ಗಜ+ಹಯಾವಳಿಯ
ಹೋಲುವುದು+ ಜನವ್+ಒಬ್ಬರೊಬ್ಬರನ್
ಆಳೊಳ್+ಒಬ್ಬನೊ +ಮೇಣು+ ಕುರು+ ಭೂ
ಪಾಲಕನೊ+ ನೋಡುವೆನೆನುತ+ ಸಂಜಯನು+ ನಡೆತಂದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಕರೆದ ಪರಿ – ಕುರುಪತಿ, ಭೂಪಾಲಕ
(೨) ದುರ್ಯೋಧನನು ಕಂಡ ಪರಿ – ಕುರುಪತಿಯನೇ ನೆರೆ ಹೋಲುವನು ಗದೆ ಹೆಗಲಲದೆ ಮೇಲಾಳ ಕಾಣೆನು ಚಮರ ಚಾಹಿಯ ಗಜಹಯಾವಳಿಯ
(೩) ಹೋಲು – ೨, ೪ ಸಾಲಿನ ಮೊದಲ ಪದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 