ಮನದ ಝೋಮ್ಮಿನ ಜಡಿವರೋಮಾಂ
ಚನದ ಹುದುಗುವ ಹೊದರುಗಂಗಳ
ಜಿನುಗುವಾತಿನ ಹೂತ ಹರುಷದ ಹೊಂಗಿದುತ್ಸವದ
ಕೊನರೊ ಬೆವರಿನ ಕಳಿದ ಚಿಂತೆಯ
ಮನದ ಭಾವದ ರಾಗರಸದು
ಬ್ಬಿನಲಿ ಹೊಂಪುಳಿವೋದನವರನು ಕಂಡು ಪಾಂಚಾಲ (ಆದಿ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೬೨ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ದ್ರುಪದನು ಪಂಚಪಾಂಡವರನ್ನು ತನ್ನ ದಿವ್ಯನಯನಗಳಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ ಅವರು ಇಂದ್ರರಾಗಿ ಗೋಚರಿಸಿದರು. ಆ ದೃಷ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ಅವನ ಮೈ ಝುಮ್ಮೆಂದಿತು. ರೋಮಾಂಚನಗೊಂಡ ದ್ರುಪದನು ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪವೆ ತೆಗೆದು ನೋಡಿದನು. ಮಾತು ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪವಾಗಿ ಬಾಯಿಂದ ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಹರ್ಷಲತೆ ಹೂಬಿಟ್ಟಿತು, ಉತ್ಸವವು ಚಿಗುರೊಡೆಯಿತು, ಚಿಂತೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ದ್ರುಪದನು ಅತಿಶಯ ಸಂತೋಷದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಮನ: ಮನಸ್ಸು, ಚಿತ್ತ; ಝೊಂಪು: ಮೈಮರೆವು; ಝಂಪಿಸು: ಹೊಳೆ, ಪ್ರಕಾಶಿಸು; ಜಡಿ: ತುಂಬು, ವ್ಯಾಪಿಸು; ರೋಮಾಂಚನ: ಮೈಗೂದಲು ನಿಮಿರುವಿಕೆ, ಪುಳಕ; ಹುದುಗು:ಸೇರು, ಕೂಡು, ತುಂಬಿಸು; ಹೊದರು: ತೊಂದರೆ, ಕುಳಿ, ಪೊದೆ; ಕಂಗಳು: ಕಣ್ಣು; ಜಿನುಗು: ತೊಟ್ಟಿಕ್ಕು ; ಹೂತ:ಹೂಬಿಟ್ಟ, ಅರಳಿದ; ಹರುಷ: ಸಂತೋಷ; ಹೊಂಗು: ಹಿಗ್ಗು, ಹೊಳೆ, ಉತ್ಸಾಹಿಸು; ಉತ್ಸವ: ಹಬ್ಬ, ಸಮಾರಂಭ; ಕೊನರ್: ಚಿಗುರು, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದು; ಬೆವರು: ಹೆದರು, ಸ್ವೇದಗೊಳ್ಳು; ಕಳಿ: ತೀರಿದ ಮೇಲೆ, ನಂತರ; ಚಿಂತೆ: ಯೋಚನೆ; ಭಾವ: ಬಾವನೆ, ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿ; ರಾಗ: ಒಲುಮೆ, ಪ್ರೀತಿ, ಹಿಗ್ಗು; ರಸ: ಸಾರ; ಉಬ್ಬು: ಹಿಗ್ಗು; ಹೊಂಪು:ಹೆಚ್ಚಲು, ಹಿರಿಮೆ; ಕಂಡು: ನೋಡಿ; ಪಾಂಚಾಲ: ದ್ರುಪದ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಮನದ +ಝೋಮ್ಮಿನ+ ಜಡಿವ+ರೋಮಾಂ
ಚನದ +ಹುದುಗುವ +ಹೊದರು+ಕಂಗಳ
ಜಿನುಗು+ವಾತಿನ +ಹೂತ +ಹರುಷದ +ಹೊಂಗಿದುತ್ಸವದ
ಕೊನರೊ +ಬೆವರಿನ+ ಕಳಿದ+ ಚಿಂತೆಯ
ಮನದ +ಭಾವದ +ರಾಗರಸದ್
ಉಬ್ಬಿನಲಿ +ಹೊಂಪುಳಿವೋದನ್+ಅವರನು +ಕಂಡು +ಪಾಂಚಾಲ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ದ್ರುಪದನಲ್ಲಾದ ಭಾವಗಳನ್ನು ಸರೆದಿಡಿದಿರುವ ಬಗೆ: ಆ ದೃಷ್ಯವನ್ನು ಕಣ್ಣು ನೋಡಲಾಗಲಿಲ್ಲ – ಹುದುಗುವ ಹೊದರುಗಂಗಳ; ಮಾತು ಬರಲಿಲ್ಲ – ಜಿನುಗುವಾತಿನ; ಹರ್ಷಗೊಳ್ಳಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು – ಹೂತ ಹರುಷದ ಹೊಂಗಿದು; ಉತ್ಸವ ಚಿಗುರಿತು – ಉತ್ಸವದ ಕೊನರೊ;
(೨) “ಹ” ಕಾರದ ಪದಗಳು – ಹುದುಗು, ಹೊದರು, ಹೂತ, ಹರುಷ, ಹೊಂಗಿದ, ಹೊಂಪು
(೩) ಮನದ – ೧, ೫ ಸಾಲಿನ ಮೊದಲ ಪದ