ತುಡುಕಿ ಖಂಡವ ಕಚ್ಚಿ ನಭದಲಿ
ಗಿಡಿಗ ಹಾಯ್ವಂದದಲಿ ತಲೆಯನು
ಹಿಡಿದು ಹಾಯ್ದುದು ಬಾಣ ವೃದ್ಧಕ್ಷತ್ರನಿದ್ದೆಡೆಗೆ
ಕುಡಿತೆಯೆರಡರೊಳರ್ಘ್ಯಜಲವನು
ಹಿಡಿದು ಹಾಯ್ಕುವ ಸಮಯದಲಿ ತಲೆ
ನಡುವೆ ಬಿದ್ದುದು ಅರ್ಘ್ಯಜಲ ನವರಕ್ತಮಯವಾಗೆ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೪ ಸಂಧಿ, ೪೩ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಮಾಂಸವನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಗಿಡುಗವು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಹಾರಿಹೋಗುವಂತೆ ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವು ಸೈಂಧವನ ತಲೆಯಸಮೇತ ಜಯದ್ರಥನ ತಂದೆಯಾದ ವೃದ್ಧಕ್ಷತ್ರನ ಕಡೆಗೆ ಹೋಯಿತು. ಆಗ ವೃದ್ಧಕ್ಷತ್ರನು ಬೊಗಸೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಘ್ಯ ಜಲವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಇನ್ನೇನು ಅರ್ಘ್ಯವನ್ನು ಕೊಡಬೇಕು ಎನ್ನುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಆ ತಲೆಯು ಅವನ ಬೊಗಸೆಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಬೊಗಸೆಯೆಲ್ಲಾ ರಕ್ತಮಯವಾಯಿತು.
ಅರ್ಥ:
ತುಡುಕು: ಹೋರಾಡು, ಸೆಣಸು; ಖಂಡ: ತುಂಡು, ಚೂರು; ಕಚ್ಚು: ಹಲ್ಲಿನಿಂದ ಹಿಡಿ; ನಭ: ಆಗಸ; ಗಿಡಿಗ: ಖಗ, ಹದ್ದು; ಹಾಯ್: ಹಾರು, ಜಿಗಿ; ತೆಲೆ: ಶಿರ; ಹಿಡಿ: ಗ್ರಹಿಸು; ಬಾಣ: ಸರಳು; ವೃದ್ಧಕ್ಷತ್ರ : ಮುದುಕ ಕ್ಷತ್ರಿಯ (ಸೈಂಧವನ ತಂದೆ); ಕುಡಿತೆ: ಬೊಗಸೆ, ಸೇರೆ; ಅರ್ಘ್ಯ: ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಪೂಜ್ಯರಿಗೂ ಕೈತೊಳೆಯಲು ಕೊಡುವ ನೀರು; ಜಲ: ನೀರು; ಹಿಡಿ: ಗ್ರಹಿಸು; ಹಾಯ್ಕು: ನೀಡು; ಸಮಯ: ಕಾಲ; ನಡುವೆ: ಮಧ್ಯೆ; ಬಿದ್ದು: ಬೀಳು; ನವ: ಹೊಸ; ರಕ್ತ: ನೆತ್ತರು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತುಡುಕಿ +ಖಂಡವ +ಕಚ್ಚಿ +ನಭದಲಿ
ಗಿಡಿಗ +ಹಾಯ್ವಂದದಲಿ +ತಲೆಯನು
ಹಿಡಿದು +ಹಾಯ್ದುದು +ಬಾಣ +ವೃದ್ಧಕ್ಷತ್ರನಿದ್ದೆಡೆಗೆ
ಕುಡಿತೆ+ಎರಡರೊಳ್+ಅರ್ಘ್ಯ+ಜಲವನು
ಹಿಡಿದು +ಹಾಯ್ಕುವ +ಸಮಯದಲಿ +ತಲೆ
ನಡುವೆ +ಬಿದ್ದುದು +ಅರ್ಘ್ಯಜಲ+ ನವರಕ್ತಮಯವಾಗೆ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಹಾಯ್ವ, ಹಾಯ್ಕು, ಹಾಯ್ದು – ಹ ಕಾರದ ಪದದ ಬಳಕೆ
(೨) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ತುಡುಕಿ ಖಂಡವ ಕಚ್ಚಿ ನಭದಲಿ ಗಿಡಿಗ ಹಾಯ್ವಂದದಲಿ