ಕಡಿಯಣವನಾನೆಗಳ ಮೋರೆಗೆ
ತೊಡಿಸಿದರು ದಂತಿಗಳ ಹೆಗಲಲಿ
ನಿಡುನೊಗನ ಕಟ್ಟಿದರು ಕಿವಿಯಲಿ ಕೀಲುಗಳ ಸರಿಸಿ
ಜಡಿವ ಗುಳವನು ಹಾಯ್ಕಿ ಬೀಸಿದ
ರೊಡನೊಡನೆ ಹಕ್ಕರಿಕೆ ಜೋಡಿನ
ಲಡಸಿ ಗಾಲಿಯ ಬಿಗಿದು ಗಜಬಜಿಸಿತ್ತು ನೃಪಕಟಕ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೮ ಸಂಧಿ, ೪೫ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಕಡಿವಾಣಗಲನ್ನು ಆನೆಗಳ ಮೋರೆಗೆ ತೊಡಿಸಿದರು. ಆನೆಗಳ ಕತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ನೊಗವನ್ನ ಕಟ್ಟಿದರು. ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸರಿಸಿದರು. ಗುಳವನ್ನು ಜೋಡಿನೊಳಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿ ಗಾಲಿಗೆ ಬಿಗಿದರು.
ಅರ್ಥ:
ಕಡಿವಾಣ: ಕುದುರೆಬಾಯಿಗೆ ಹಾಕುವ ಕಬ್ಬಿಣದ ಬಳೆಗೆ ಕಡಿವಾಣ ಎಂದು ಹೆಸರು; ಆನೆ: ಕುದುರೆ; ಮೋರೆ: ಮುಖ; ತೊಡಿಸು: ಜೋಡಿಸು; ದಂತಿ: ಆನೆ; ಹೆಗಲು: ಭುಜ; ನೊಗ: ಬಂಡಿಯನ್ನಾಗಲಿ, ನೇಗಿಲನ್ನಾಗಲಿ ಎಳೆಯಲು ಎತ್ತು, ಕುದುರೆಗಳ ಕತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಇಡುವ ಉದ್ದವಾದ ಮರದ ದಿಂಡು; ಕಟ್ಟು: ನಿರ್ಮಿಸು; ಕಿವಿ: ಕರ್ಣ; ಕೀಲು: ಮರ್ಮ, ಅಗುಳಿ; ಸರಿಸು: ತಳ್ಳು; ಜಡಿ:ಸ್ರವಿಸು, ಗದರಿಸು; ಗುಳ: ಕುಂಟೆ, ನೇಗಿಲುಗಳ ತುದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುವ ಕಬ್ಬಿಣದ ಪಟ್ಟಿ; ಹಾಯ್ಕು: ಇಡು, ಇರಿಸು; ಬೀಸು: ಬೀಸುವಿಕೆ, ತೂಗುವಿಕೆ; ಒಡನೆ: ಒಮ್ಮೆ; ಹಕ್ಕರಿಕೆ: ದಂಶನ, ಆನೆ ಕುದುರೆಗಳ ಪಕ್ಕವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಸಾಧನ; ಅಡಸು: ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಒತ್ತು; ಗಾಲಿ: ಚಕ್ರ; ಬಿಗಿ: ಕಟ್ಟು, ಬಂಧಿಸು; ಗಜಬಜ: ಗೊಂದಲ; ನೃಪ: ರಾಜ; ಕಟಕ: ಸೈನ್ಯ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಕಡಿಯಣವನ್+ಆನೆಗಳ +ಮೋರೆಗೆ
ತೊಡಿಸಿದರು +ದಂತಿಗಳ +ಹೆಗಲಲಿ
ನಿಡುನೊಗನ +ಕಟ್ಟಿದರು +ಕಿವಿಯಲಿ +ಕೀಲುಗಳ +ಸರಿಸಿ
ಜಡಿವ +ಗುಳವನು +ಹಾಯ್ಕಿ +ಬೀಸಿದರ್
ಒಡನೊಡನೆ +ಹಕ್ಕರಿಕೆ +ಜೋಡಿನಲ್
ಅಡಸಿ +ಗಾಲಿಯ +ಬಿಗಿದು +ಗಜಬಜಿಸಿತ್ತು+ ನೃಪಕಟಕ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಆನೆ, ದಂತಿ – ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 