ಪದ್ಯ ೨೮: ಭೀಮ ದುರ್ಯೋಧನರ ಕಾಳಗವು ಹೇಗೆ ಸಾಗಿತು?

ಗಾಹಿನಲಿ ಗಾಡಿಸಿದ ಗದೆ ಹೊರ
ಬಾಹೆಯಲಿ ಹಿಮ್ಗಿದವು ಠಾಣದ
ಲೂಹಿಸಿದ ಮನ ಮಗ್ಗಿದುದು ಕಂದೊಳಲ ತೋಹಿನಲಿ
ಕಾಹುರದ ಹೊಯ್ಲಗಳು ನೋಟದ
ಕಾಹಿನಲಿ ಕಿಡಿಗೆದರೆ ಘಾಯದ
ಸೋಹೆಯರಿವ ಸುಜಾಣರೊದಗಿದರರಸ ಕೇಳೆಂದ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೬ ಸಂಧಿ, ೨೮ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಎಚ್ಚರದಿಂದ ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಹೊಡೆದ ಗದೆಗಳು ಗುರಿತಪ್ಪಿ ಎತ್ತಲೋ ಹೋದವು. ಹೀಗೆ ಹೊಡೆತ ಬೀಳಬಹುದೆಂಬ ಮನಸ್ಸುಗಳು ನೋಡು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತಪ್ಪಿಹೋದವು ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಹೊಡೆದಾಗ ಎಲ್ಲಿಗೆ ಪೆಟ್ಟು ಬೀಳಬಹುದೆಂದು ಊಹಿಸಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಜಾಣರಿಬ್ಬರೂ ಕಾದಿದರು.

ಅರ್ಥ:
ಗಾಹು: ಮೋಸ, ಕಪಟ; ಗಾಢಿಸು: ತುಂಬು; ಗದೆ: ಮುದ್ಗರ; ಹೊರ: ಆಚೆ; ಬಾಹೆ: ಪಕ್ಕ, ಪಾರ್ಶ್ವ; ಹಿಂಗು: ಕಡಮೆಯಾಗು; ಠಾಣ: ಸ್ಥಳ; ಊಹೆ: ಅಂದಾಜು; ಮನ: ಮನಸ್ಸು; ಮಗ್ಗು: ಕುಂದು, ಕುಗ್ಗು; ಕಂದೊಳಲು: ಕಂಗೆಡು; ತೋಹು: ಸಮೂಹ; ಕಾಹು: ಸಂರಕ್ಷಣೆ; ಹೊಯ್ಲು: ಏಟು, ಹೊಡೆತ; ನೋಟ: ದೃಷ್ಟಿ; ಕಾಹಿ: ಕಾಯುವವ, ರಕ್ಷಿಸುವ; ಕಿಡಿ: ಬೆಂಕಿ; ಕೆದರು: ಹರಡು; ಘಾಯ: ಪೆಟ್ಟು; ಸೋಹೆ: ಸುಳಿವು, ಸೂಚನೆ; ಅರಿ: ತಿಳಿ; ಜಾಣ: ಬುದ್ಧಿವಂತ; ಒದಗು: ಲಭ್ಯ, ದೊರೆತುದು; ಅರಸ: ರಾಜ; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಗಾಹಿನಲಿ+ ಗಾಡಿಸಿದ +ಗದೆ +ಹೊರ
ಬಾಹೆಯಲಿ +ಹಿಂಗಿದವು +ಠಾಣದಲ್
ಊಹಿಸಿದ +ಮನ +ಮಗ್ಗಿದುದು +ಕಂದೊಳಲ +ತೋಹಿನಲಿ
ಕಾಹುರದ +ಹೊಯ್ಲಗಳು +ನೋಟದ
ಕಾಹಿನಲಿ +ಕಿಡಿಗೆದರೆ +ಘಾಯದ
ಸೋಹೆ+ಅರಿವ +ಸುಜಾಣರ್+ಒದಗಿದರ್+ಅರಸ +ಕೇಳೆಂದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಗ ಕಾರದ ತ್ರಿವಳಿ ಪದ – ಗಾಹಿನಲಿ ಗಾಡಿಸಿದ ಗದೆ
(೨) ಗಾಹಿ, ಕಾಹಿ; ಬಾಹೆ, ಸೋಹೆ – ಪ್ರಾಸ ಪದಗಳು

ಪದ್ಯ ೧೫: ಬೇಡನು ಭೀಮನಿಗೆ ಯಾವುದರ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವನ್ನು ನೀಡಿದನು?

ಬಂದನೊಬ್ಬನು ಪವನಸುತನ ಪು
ಳಿಂದನಟವೀತಟದ ಖಗಮೃಗ
ವೃಂದದಿಕ್ಕೆಯ ಹಕ್ಕೆಯಾಡುಂಬೊಲದ ಸೋಹೆಗಳ
ನಿಂದನೆಲೆ ನೀರ್ದಾಣ ಹೆಜ್ಜೆಗ
ಳಿಂದ ಭೇದಿಸಿ ಜೀಯ ಚಿತ್ತವಿ
ಸೆಂದು ಬಿನ್ನಹ ಮಾಡಿದನು ಕಲಿ ಭೀಮಸೇನಂಗೆ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೧೪ ಸಂಧಿ, ೧೫ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಒಬ್ಬ ಬೇಡನು ಬಂದು ಅಡವಿಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಗೂಡುಗಳು, ಮೃಗಗಳು ಇರುವ ಸ್ಥಳಗಳು ಅವು ನಿಲ್ಲುವ ಜಾಗಗಳು, ತಿರುಗಾಡುವ ಸುಳಿವು, ಸದ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವ ಜಾಗ, ಅವು ನೀರು ಕುಡಿಯುವ ಜಾಗಗಳು ಇವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಅವುಗಳ ಹೆಜ್ಜೆಗಳ ಗುರುತಿನಿಂದ ಕಂಡು ಹಿಡಿದು ಭೀಮನಿಗೆ ಜೀಯಾ ಕೇಳು ಎಂದು ಎಲ್ಲವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಬಂದನು: ಆಗಮಿಸು; ಪವನಸುತ: ವಾಯುಪುತ್ರ (ಭೀಮ); ಪುಳಿಂದ: ಬೇಡ; ಅಟವಿ: ಕಾಡು; ತಟ: ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲು, ದಡ; ಖಗ: ಪಕ್ಷಿ; ಮೃಗ: ಪ್ರಾಣಿ; ವೃಂದ: ಗುಂಪು; ಇಕ್ಕೆ: ಗುಡಿಸಲು; ಹಕ್ಕೆ: ಹಕ್ಕಿಯ ಗೂಡು; ಸೋಹು: ಅಡಗಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಪೊದೆ ಗಳಿಂದ ಎಬ್ಬಿಸಿ ಆಡುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಬೇಟೆ; ನಿಲ್ಲು: ತಡೆ; ನೀರ್ದಾಣ: ನೀರಿನ ಸ್ಥಾನ; ಹೆಜ್ಜೆ: ಪದ; ಭೇದಿಸು: ಬಗೆ, ವಿಧ, ಪ್ರಕಾರ; ಜೀಯ: ಒಡೆಯ; ಚಿತ್ತವಿಸು: ಗಮನವಿಟ್ಟು ಕೇಳು; ಬಿನ್ನಹ: ಮನವಿ; ಕಲಿ: ಶೂರ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಬಂದನ್+ಒಬ್ಬನು +ಪವನಸುತನ +ಪು
ಳಿಂದನ್+ಅಟವೀ+ತಟದ +ಖಗ+ಮೃಗ
ವೃಂದದ್+ಇಕ್ಕೆಯ +ಹಕ್ಕೆ+ಆಡುಂಬೊಲದ+ ಸೋಹೆಗಳ
ನಿಂದನೆಲೆ +ನೀರ್ದಾಣ+ ಹೆಜ್ಜೆಗ
ಳಿಂದ +ಭೇದಿಸಿ +ಜೀಯ +ಚಿತ್ತವಿ
ಸೆಂದು +ಬಿನ್ನಹ +ಮಾಡಿದನು +ಕಲಿ +ಭೀಮಸೇನಂಗೆ