ಪದ್ಯ ೧೪: ಸಂಜಯನು ಯಾರ ನಡಿಗೆಯನ್ನು ನೋಡಿದನು – ೭?

ಕಡಿದ ಕೈದುಗಳೊಟ್ಟಿಲಲಿ ತನಿ
ಗೆಡೆದ ಗಾಲಿಯ ಹಾಯ್ಕಿ ಮೆಲ್ಲಡಿ
ಯಿಡುತ ಹಜ್ಜೆಯ ನೆಣದ ಕೆಸರಿಗೆ ಛತ್ರಚಮರಿಗಳ
ಅಡಸಿ ಹಜ್ಜೆಯನಿಡುತ ರಕುತದ
ಮಡುವನೆಡಬಲಕಿಕ್ಕಿ ಮೆಲ್ಲನೆ
ನಡೆದು ದೈವವ ಬಯ್ದು ಬಯ್ದಡಿಗಡಿಗೆ ಸುಯ್ವವನ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೧೪ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಮುರಿದು ಬಿದ್ದ ಆಯುಧಗಳ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಲಿಯನ್ನು ಹಾಕಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಕಾಲಿಡುತ್ತಾ, ಎರಡು ಹೆಜ್ಜೆ ದೂರದಲ್ಲಿ ಕೆಸರಿರಲು ಅಲ್ಲಿ ಛತ್ರ ಚಾಮರಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ ಕಾಲಿಡುತ್ತಾ, ರಕ್ತದ ಮಡುಗಳನ್ನು ಎಡಕ್ಕೆ ಬಲಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟು ಮೆಲ್ಲನೆ ನಡೆಯುತ್ತಾ, ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೂ ದೈವ ವಿಧಿಯನ್ನು ಬಯ್ಯುತ್ತಾ ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಡುವವನನ್ನು ಸಂಜಯನು ನೋಡಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಕಡಿ: ಸೀಳು; ಕೈದು: ಆಯುಧ; ತನಿ: ಹೆಚ್ಚಾಗು, ಅತಿಶಯವಾಗು; ಕೆಡೆ: ಬೀಳು, ಕುಸಿ; ಗಾಲಿ: ಚಕ್ರ; ಹಾಯ್ಕು: ಹೊಡೆ; ಮೆಲ್ಲಡಿ: ಮೃದುವಾದ ಪಾದ, ಕೋಮಲವಾದ ಅಡಿ; ಹಜ್ಜೆ: ಪಾದ; ನೆಣ: ಕೊಬ್ಬು, ಮೇದಸ್ಸು; ಕೆಸರು: ರಾಡಿ, ಪಂಕ; ಛತ್ರ: ಕೊಡೆ; ಚಮರಿ: ಚಾಮರ; ಅಡಸು: ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಒತ್ತು; ರಕುತ: ನೆತ್ತರು; ಮಡು: ಕೊಳ, ಸರೋವರ; ಎಡಬಲ: ಅಕ್ಕಪಕ್ಕ; ಮೆಲ್ಲನೆ: ನಿಧಾನ; ದೈವ: ಭಗವಂತ; ಬಯ್ದು: ಜರೆ; ಅಡಿಗಡಿಗೆ: ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೆ; ಸುಯ್: ನಿಟ್ಟುಸಿರು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಕಡಿದ +ಕೈದುಗಳ್+ಒಟ್ಟಿಲಲಿ +ತನಿ
ಕೆಡೆದ +ಗಾಲಿಯ +ಹಾಯ್ಕಿ +ಮೆಲ್ಲಡಿ
ಯಿಡುತ +ಹಜ್ಜೆಯ +ನೆಣದ +ಕೆಸರಿಗೆ+ ಛತ್ರ+ಚಮರಿಗಳ
ಅಡಸಿ +ಹಜ್ಜೆಯನಿಡುತ +ರಕುತದ
ಮಡುವನ್+ಎಡಬಲಕಿಕ್ಕಿ +ಮೆಲ್ಲನೆ
ನಡೆದು +ದೈವವ +ಬಯ್ದು +ಬಯ್ದ್+ಅಡಿಗಡಿಗೆ+ ಸುಯ್ವವನ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಎಡಬಲ, ಅಡಿಗಡಿ, ಅಡಿಯಿಡು – ಪದಗಳ ಬಳಕೆ

ಪದ್ಯ ೧೨: ಸಂಜಯನು ಯಾರ ನಡಿಗೆಯನ್ನು ನೋಡಿದನು – ೫?

ಕುಣಿವ ಕರಿಗಳ ತಲೆಯ ಮಡುಹಿನ
ಲಣೆದು ಹೆಜ್ಜೆಯನಿಡುತ ಭೂತದ
ಹೆಣನ ತೀನಿಗೆ ತವಕಿಸುವ ವೇತಾಳ ಸಂತತಿಯ
ರಣದೊಳಂಜಿಸಿ ಸೆರೆನರದ ಕಾ
ವಣದೊಳಗೆ ಕೈಯೂರಿ ಮಿಗೆ ಹಳ
ವೆಣನ ಹೊಲಸಿಗೆ ಹೇಸಿ ಹರಿದಡಿಗಡಿಗೆ ಸುಯ್ವವನ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೧೨ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಆಗ ತಾನೇ ಸತ್ತು ಕುಣೀಯುವ ಆನೆಗಳನ್ನು ತಿವಿದು ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನಿಡುತ್ತಾ, ಹೆಣವನ್ನು ತಿನ್ನಲು ಆತುರದಿಂದ ನುಗ್ಗುವ ಬೇತಾಳಗಳನ್ನು ಹೆದರಿಸಿ, ಕತ್ತಿನ ನರಗಳ ಹನೀಗೆಯಲ್ಲಿ ಕೈಯೂರಿ, ಹಳೆಯದಾದ ಹೆಣಗಳ ಹೊಲಸಿಗೆ ಅಸಹ್ಯಪಟ್ಟುಕೊಂಡು ಜೋರಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತಾ ಹೆಜ್ಜೆಹೆಜ್ಜೆಗೂ ಅವನು ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದನು.

ಅರ್ಥ:
ಕುಣಿ: ನರ್ತಿಸು; ಕರಿ: ಆನೆ; ತಲೆ: ಶಿರ; ಮಡುಹು:ಹಳ್ಳ, ಕೊಳ್ಳ; ಅಣೆ:ತಿವಿ, ಹೊಡೆ; ಹೆಜ್ಜೆ: ಪಾದ; ಭೂತ: ಬೇತಾಳ; ಹೆಣ: ಜೀವವಿಲ್ಲದ ಶರೀರ; ತೀನಿ: ಆಹಾರ, ತಿನಿಸು; ತವಕಿಸು: ಆತುರಿಸು; ವೇತಾಳ: ಭೂತ; ಸಂತತಿ: ವಂಶ; ರಣ: ಯುದ್ಧ; ಅಂಜಿಸು: ಹೆದರಿಸು; ಸೆರೆ: ಬಂಧನ; ಕಾವಣ: ಹಂದರ, ಚಪ್ಪರ; ಕೈಯೂರು: ಕೈಯಿಟ್ಟು; ಮಿಗೆ: ಅಧಿಕ; ಹಳವೆಣ: ಹಳೆಯದಾದ ಹೆಣ; ಹೊಲಸು: ಕೊಳಕು, ಅಶುದ್ಧ; ಹೇಸು: ಅಸಹ್ಯಪಡು; ಹರಿ: ಚಲಿಸು; ಅಡಿಗಡಿಗೆ: ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೆ; ಸುಯ್ವ: ನಿಟ್ಟುಸಿರು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಕುಣಿವ +ಕರಿಗಳ+ ತಲೆಯ +ಮಡುಹಿನಲ್
ಅಣೆದು +ಹೆಜ್ಜೆಯನಿಡುತ +ಭೂತದ
ಹೆಣನ +ತೀನಿಗೆ +ತವಕಿಸುವ +ವೇತಾಳ +ಸಂತತಿಯ
ರಣದೊಳ್+ಅಂಜಿಸಿ +ಸೆರೆನರದ+ ಕಾ
ವಣದೊಳಗೆ +ಕೈಯೂರಿ +ಮಿಗೆ+ ಹಳ
ವೆಣನ+ ಹೊಲಸಿಗೆ +ಹೇಸಿ +ಹರಿದ್+ಅಡಿಗಡಿಗೆ+ ಸುಯ್ವವನ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಹ ಕಾರದ ಸಾಲು ಪದ – ಹಳವೆಣನ ಹೊಲಸಿಗೆ ಹೇಸಿ ಹರಿದಡಿಗಡಿಗೆ