ಪದ್ಯ ೧೭: ಭೀಮನು ಕೌರವನಿಗೆ ಹೇಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿದನು?

ಶಕುನಿ ಕಲಿಸಿದ ಕಪಟದಲಿ ಕೌ
ಳಿಕದಲುಬ್ಬಿದಿರಿದರ ವಿಸ್ತಾ
ರಕರಲೇ ನಾವಿಂದಿನಲಿ ದುಶ್ಯಾಸನಾದಿಗಳ
ರಕುತಪಾನ ಭವತ್ಸಹೋದರ
ನಿಕರನಾಶನವರುಹುದೇ ಸು
ಪ್ರಕಟವಿದು ಜಗಕೆಂದು ಗದೆಯನು ತೂಗಿದನು ಭೀಮ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೬ ಸಂಧಿ, ೧೭ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಭೀಮನು ದುರ್ಯೋಧನನ್ನು ಬಯ್ಯುತ್ತಾ, ಎಲೈ ಕೌರವ, ಶಕುನಿಯಿಂದ ಕಪಟವನ್ನು ಕಲಿತು ಮೋಸದ ವಿಜಯಸಾಧಿಸಿ ಉಬ್ಬಿದಿರಿ. ಆಗ ಮಾಡಿದ್ದ ಶಪಥವನ್ನು ನಾವು ಈಗ ತೀರಿಸಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ದುಶ್ಯಾಸನ ರಕ್ತಪಾನ, ನಿನ್ನ ತಮ್ಮಂದಿರ ವಧೆಗಳನು ಈಗಾಗಲೇ ತೋರಿಸಿರುವೆ ಜಗತ್ತೇ ಅದನ್ನರಿತಿದೆ ಎಂದು ಭೀಮನು ಗರ್ಜಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಕಲಿಸು: ಹೇಳಿಕೊಡು; ಕಪಟ: ಮೋಸ; ಕೌಳಿಕ: ಕಟುಕ, ಮೋಸ; ಉಬ್ಬು: ಹೆಚ್ಚು; ವಿಸ್ತಾರ: ವಿಶಾಲತೆ; ಆದಿ: ಮುಂತಾದ; ರಕುತ: ನೆತ್ತರು; ಪಾನ: ಕುಡಿ; ಸಹೋದರ: ತಮ್ಮ; ನಿಕರ: ಗುಂಪು; ನಾಶ: ಹಾಳುಮಾಡು; ಅರುಹು: ತಿಳಿವಳಿಕೆ; ಪ್ರಕಟ: ಸ್ಪಷ್ಟವಾದುದು; ಜಗ: ಪ್ರಪಂಚ; ಗದೆ: ಮುದ್ಗರ; ತೂಗು: ಅಲ್ಲಾಡು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಶಕುನಿ +ಕಲಿಸಿದ +ಕಪಟದಲಿ +ಕೌ
ಳಿಕದಲ್+ಉಬ್ಬಿದಿರ್+ಇದರ +ವಿಸ್ತಾ
ರಕರಲೇ +ನಾವ್+ಇಂದಿನಲಿ +ದುಶ್ಯಾಸನಾದಿಗಳ
ರಕುತಪಾನ+ ಭವತ್+ ಸಹೋದರ
ನಿಕರ+ನಾಶನವ್+ಅರುಹುದೇ +ಸು
ಪ್ರಕಟವಿದು +ಜಗಕೆಂದು +ಗದೆಯನು +ತೂಗಿದನು +ಭೀಮ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಕ ಕಾರದ ತ್ರಿವಳಿ ಪದ – ಕಲಿಸಿದ ಕಪಟದಲಿ ಕೌಳಿಕದಲುಬ್ಬಿದಿರಿದರ

ಪದ್ಯ ೫೫: ಕೌರವನು ಘಟೋತ್ಕಚನನ್ನು ಹೇಗೆ ಹಂಗಿಸಿದನು?

ಹೆಣನನರಸುತ ರಕುತಪಾನಕೆ
ಸೆಣಸಿ ಶಾಕಿನಿ ಢಾಕಿನಿಯರೊಳು
ಹೆಣಗಿ ಗೆಲುವುದೆಯಾಯ್ತು ದಾನವವಿದ್ಯೆ ಜಗವರಿಯೆ
ರಣದೊಳಗ್ಗದ ಕೈದುಕಾರರ
ಕೆಣಕಿ ಗೆಲುವುದ ಕೇಳಿದರಿಯೆವು
ಹೆಣದಿನಿಹಿಗಳು ಹೇವ ಮಾರಿಗಳೆಂದನಾ ಭೂಪ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೫ ಸಂಧಿ, ೫೫ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ದುರ್ಯೋಧನನು ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾ, ಹೆಣವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ರಕ್ತಪಾನ ಮಾಡಲು ಶಾಕಿನಿ, ಢಾಕಿನಿಯರೊಡನೆ ಗಜಳ ತೆಗೆದು ಗೆಲ್ಲುವುದೇ ನಿಮ್ಮ ರಾಕ್ಷಸವಿದ್ಯೆ, ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ವೀರರಾದವರನ್ನು ಕೆಣಕಿ ಯುದ್ಧಮಾಡಿ ರಾಕ್ಷಸರು ಗೆದ್ದುದನ್ನು ನಾನು ಕೇಳಿಲ್ಲ, ನೀವು ಹೆಣ ತಿನ್ನುವ ಮೊಂಡರೆಂದು ದುರ್ಯೋಧನನು ಘಟೋತ್ಕಚನನ್ನು ಹಂಗಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಹೆಣ: ಜೀವವಿಲ್ಲದ ದೇಹ; ಅರಸು: ಹುಡುಕು; ರಕುತ: ನೆತ್ತರು; ಪಾನ: ಕುಡಿ; ಸೆಣಸು: ಹೋರಾಡು; ಶಾಕಿನಿ: ರಾಕ್ಷಸಿ; ಢಾಕಿನಿ: ಒಂದು ಕ್ಷುದ್ರ ದೇವತೆ; ಹೆಣಗು: ಸೆಣಸು; ಗೆಲುವು: ಜಯ; ದಾನವ: ರಾಕ್ಷಸ; ಜಗ: ಪ್ರಪಂಚ; ಅರಿ: ತಿಳಿ; ರಣ: ಯುದ್ಧ; ಅಗ್ಗ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಕೈದುಕಾರ: ಆಯುಧವನ್ನು ಹಿಡಿದ, ಪರಾಕ್ರಮಿ; ಕೆಣಕು: ರೇಗಿಸು; ಗೆಲುವು: ಜಯ; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು; ಅರಿ: ತಿಳಿ; ತಿನಿ: ತಿನ್ನು; ಹೇವ: ಲಜ್ಜೆ, ಅವಮಾನ; ಮಾರಿ: ರಾಕ್ಷಸಿ; ಭೂಪ: ರಾಜ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹೆಣನನ್+ಅರಸುತ +ರಕುತ+ಪಾನಕೆ
ಸೆಣಸಿ +ಶಾಕಿನಿ +ಢಾಕಿನಿಯರೊಳು
ಹೆಣಗಿ +ಗೆಲುವುದೆಯಾಯ್ತು +ದಾನವವಿದ್ಯೆ +ಜಗವ್+ಅರಿಯೆ
ರಣದೊಳ್+ಅಗ್ಗದ +ಕೈದುಕಾರರ
ಕೆಣಕಿ +ಗೆಲುವುದ +ಕೇಳಿದ್+ಅರಿಯೆವು
ಹೆಣ+ತಿನಿಹಿಗಳು +ಹೇವ +ಮಾರಿಗಳೆಂದನಾ +ಭೂಪ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಘಟೋತ್ಕಚನನ್ನು ಹಂಗಿಸುವ ಪರಿ – ಹೆಣದಿನಿಹಿಗಳು ಹೇವ ಮಾರಿಗಳೆಂದನಾ ಭೂಪ
(೨) ಶಾಕಿನಿ, ಢಾಕಿನಿ – ಪ್ರಾಸ ಪದಗಳು
(೩) ರಾಕ್ಷಸರ ಕೆಲಸ – ಹೆಣನನರಸುತ ರಕುತಪಾನಕೆ ಸೆಣಸಿ ಶಾಕಿನಿ ಢಾಕಿನಿಯರೊಳು ಹೆಣಗಿ ಗೆಲುವುದೆಯಾಯ್ತು ದಾನವವಿದ್ಯೆ