ಧೃತಿಯುತ ಕ್ಷತ್ರಿಯನು ವೇದ
ವ್ರತಯುತ ಶ್ರೋತ್ರಿಯನಹಿಂಸಾ
ರತನು ಮಹಪುರುಷನು ಸುಧೀರನು ಸಾಧುಸೇವಕನು
ಸತತ ಪರರುಪಕಾರಿ ದೇವ
ಪ್ರತತಿ ವಲ್ಲಭ ಪರರ ಗುಣದು
ನ್ನತಿಯ ಸೈರಿಸದವನು ಕಷ್ಟನು ಯಕ್ಷ ಕೇಳೆಂದ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೨೬ ಸಂಧಿ, ೪೦ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಧೃತಿಯಿರುವವನೇ ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ವೇದೋಕ್ತ ವ್ರತ ನಿರತನೇ ಶ್ರೋತ್ರಿ, ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಪಾಲಿಸುವವನೇ ಮಹಾಪುರುಷ, ಸಾಧು ಸೇವಕನೇ ಧೀರ, ಪರೋಪಕಾರನಿರತನು ದೇವತೆಗಳಿಎ ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರನು, ಪರರ ಸದ್ಗುಣಗಳನ್ನು ಸೈರಿಸದವನೇ ಕಷ್ಟ ಎಂದು ಧರ್ಮಜನು ಹೇಳಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಧೃತಿ: ಧೈರ್ಯ, ಧೀರತನ; ಕ್ಷತ್ರಿಯ: ನಾಲ್ಕು ವರ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು; ವೇದ: ಆಗಮ, ಶೃತಿ; ವ್ರತ: ಆಚಾರ; ಶ್ರೋತ್ರಿ: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ; ಅಹಿಂಸ: ಪರರಿಗೆ ನೋವ ಕೊಡದ ವ್ರತ; ಮಹಪುರುಷ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಸುಧೀರ: ಪರಾಕ್ರಮಿ; ಸಾಧು: ಋಷಿ, ಮುನಿ, ಶುದ್ಧವಾದುದು; ಸೇವಕ: ದಾಸ; ಸತತ: ಯಾವಾಗಲು; ಪರ: ಬೇರೆ; ಉಪಕಾರ: ಸಹಾಯ, ನೆರವು; ದೇವ: ಸುರರು; ಪ್ರತತಿ: ಗುಂಪು, ಸಮೂಹ; ವಲ್ಲಭ: ಗಂಡ, ಪತಿ; ಗುಣ: ನಡತೆ, ಸ್ವಭಾವ; ಉನ್ನತಿ: ಮೇಲ್ಮೆ, ಹಿರಿಮೆ; ಸೈರಿಸು: ತಾಳ್ಮೆ, ಸಹನೆ; ಕಷ್ಟ: ಕಠಿಣವಾದದ್ದು; ಯಕ್ಷ: ಖಚರ; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಧೃತಿಯುತ+ ಕ್ಷತ್ರಿಯನು +ವೇದ
ವ್ರತಯುತ+ ಶ್ರೋತ್ರಿಯನ್+ಅಹಿಂಸಾ
ರತನು+ ಮಹಪುರುಷನು +ಸುಧೀರನು +ಸಾಧು+ಸೇವಕನು
ಸತತ +ಪರರ್+ಉಪಕಾರಿ +ದೇವ
ಪ್ರತತಿ +ವಲ್ಲಭ +ಪರರ +ಗುಣದ್
ಉನ್ನತಿಯ +ಸೈರಿಸದವನು +ಕಷ್ಟನು +ಯಕ್ಷ +ಕೇಳೆಂದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಧೃತಿಯುತ, ವ್ರತಯುತ; ಪ್ರತತಿ, ಉನ್ನತಿ; ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ಶ್ರೋತ್ರಿಯ – ಪ್ರಾಸ ಪದಗಳು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 