ತಾಯ ತುರುಬಿಗೆ ಹಾಯ್ದ ಪಾತಕಿ
ನಾಯ ಕೊಂಡಾಡುವರೆ ಕೊಬ್ಬಿದ
ಕಾಯವನು ಕದುಕಿರಿದು ನೆತ್ತರ ನೊರೆಯ ಬಾಸಣಿಸಿ
ತಾಯ ಕರಸುವೆನೆನುತ ಕಮಳ ದ
ಳಾಯತಾಂಬಕನಳಿಯನನುಪಮ
ಸಾಯಕವ ಹೂಡಿದನು ನೋಡಿದನೊಂದು ಚಿತ್ತದಲಿ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೫ ಸಂಧಿ, ೪೮ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಮುಡಿಗೆ ಕೈಯಿಟ್ಟು ಈ ಪಾಪಿ ನಾಯಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿ ಅವನೊಡನೆ ಆಟವಾಡುವುದೇ? ಇವನ ದೇಹವನ್ನು ಕುಕ್ಕಿ ರಕ್ತವನ್ನು ಬಾಚಿ ತಾಯಿಯನ್ನು ಕರೆಸುತ್ತೇನೆಂದು ದ್ರೌಪದಿಯ ಕಮಲದಂತ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಯೋಚಿಸಿ ಅಭಿಮನ್ಯುವು ಒಂದು ದಿವ್ಯ ಬಾಣವನ್ನು ಬಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದ ನಂತರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಯೋಚಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ತಾಯ: ಮಾತೆ; ತುರುಬು: ಕೂದಲಿನ ಗಂಟು, ಮುಡಿ; ಹಾಯ್ದು: ಚಾಚು; ಪಾತಕಿ: ಪಾಪಿ; ನಾಯ: ಕುನ್ನಿ, ಶ್ವಾನ; ಕೊಂಡಾಡು: ಆಟವಾಡು; ಕೊಬ್ಬು: ಅಹಂಕಾರ, ಸೊಕ್ಕು; ಕಾಯ: ದೇಹ; ಕದುಕು: ಕಡಿ; ಇರಿ: ಚುಚ್ಚು; ನೆತ್ತರು: ರಕ್ತ; ನೊರೆ: ಬುರುಗು; ಬಾಸಣಿಸು: ಮುಚ್ಚು; ಕರಸು: ಬರೆಮಾಡು; ಕಮಳ: ತಾವರೆ; ಆಯತ: ವಿಶಾಲವಾದ; ಅಂಬಕ: ಕಣ್ಣು; ಅನುಪಮ: ಹೋಲಿಕೆಗೆ ಮೀರಿದ; ಸಾಯಕ: ಬಾಣ, ಶರ; ಹೂಡು: ಅಣಿಯಾಗು; ನೋಡು: ವೀಕ್ಷಿಸು; ಚಿತ್ತ: ಮನಸ್ಸು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತಾಯ +ತುರುಬಿಗೆ +ಹಾಯ್ದ +ಪಾತಕಿ
ನಾಯ +ಕೊಂಡಾಡುವರೆ +ಕೊಬ್ಬಿದ
ಕಾಯವನು +ಕದುಕಿರಿದು +ನೆತ್ತರ +ನೊರೆಯ +ಬಾಸಣಿಸಿ
ತಾಯ +ಕರಸುವೆನೆನುತ +ಕಮಳ +ದ
ಳಾಯತಾಂಬಕನ್+ಅಳಿಯನ್+ಅನುಪಮ
ಸಾಯಕವ +ಹೂಡಿದನು +ನೋಡಿದನೊಂದು +ಚಿತ್ತದಲಿ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ತಾಯ, ನಾಯ, ಕಾಯ – ಪ್ರಾಸ ಪದಗಳು
(೨) ದುಶ್ಯಾಸನನ್ನು ಬಯ್ಯುವ ಪರಿ – ತಾಯ ತುರುಬಿಗೆ ಹಾಯ್ದ ಪಾತಕಿ ನಾಯ ಕೊಂಡಾಡುವರೆ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 