ಆ ಪುರೋಚನನೆಂಬವನು ಬಲು
ಪಾಪಕರ್ಮನು ಕುರುಪತಿಗೆ ಬಳಿ
ಕಾ ಪುರಾಂತರದಿಂದ ಬಂದನು ವಾರಣಾವತಿಗೆ
ಆ ಪುರದ ಜನವರಿಯದಂತಿರೆ
ಕಾಪುರುಷನಳವಡಿಸಿದನು ನಸು
ದೀಪ ತಾಗಿದೊಡೇಕರೂಪಹ ರಾಜಭವನವನು (ಆದಿ ಪರ್ವ, ೮ ಸಂಧಿ, ೬೭ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ದುರ್ಯೋಧನನ ಆಪ್ತ ಸಚಿವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ ಪುರೋಚನನು ಅತ್ಯಂತ ದುಷ್ಟನು, ಪಾಪಕರ್ಮಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ನಿಸ್ಸೀಮನು. ಆತನು ಹಸ್ತಿನಾಪುರದಿಂದ ವಾರಣಾವತಿಗೆ ಬಂದು ಆ ಊರಿನ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಯದಂತೆ, ಸ್ವಲ್ಪ ಬೆಂಕಿ ತಾಗಿದರೂ ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ ಭಸ್ಮವಾಗುವ ರಾಜಭವನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಬಲು:ಬಹಳ; ಪಾಪ: ಕೆಟ್ಟದ್ದು; ಕರ್ಮ: ಕೆಲಸ; ಅಂತರ: ಸಮೀಪ, ಎಣೆ; ಪುರ: ಊರು; ಅರಿ: ತಿಳಿ; ಕಾಪುರುಷ: ಹೇಡಿ, ಹೀನ ಮನುಷ್ಯ; ಅಳವಡಿಸು: ಹೊಂದಿಸು, ವಶಪಡಿಸು, ಆವರಿಸು; ನಸು: ಕೊಂಚ, ಸ್ವಲ್ಪ; ದೀಪ: ಬೆಂಕಿ, ಉರಿ; ತಾಗು: ಸೋಕಿಸು; ರೂಪ: ಆಕಾರ; ಭವನ: ಆಲಯ;
ಪದವಿಂಗಡನೆ:
ಆ +ಪುರೋಚನನ್+ಎಂಬವನು +ಬಲು
ಪಾಪ+ಕರ್ಮನು +ಕುರುಪತಿಗೆ+ ಬಳಿಕ
ಆ+ ಪುರ+ಅಂತರದಿಂದ+ ಬಂದನು+ ವಾರಣಾವತಿಗೆ
ಆ +ಪುರದ+ ಜನವ್+ಅರಿಯದಂತ್+ಇರೆ
ಕಾಪುರುಷನ್+ಅಳವಡಿಸಿದನು+ ನಸು
ದೀಪ +ತಾಗಿದೊಡ್+ಏಕರೂಪಹ+ ರಾಜಭವನವನು
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಆ – ೧, ೩, ೪ ಸಾಲಿನ ಮೊದಲ ಪದ
(೨) ಪಾಪಕರ್ಮನು, ಕಾಪುರುಷ – ದುಷ್ಟಮನುಷ್ಯನಾದ ಪುರೋಚನನ ವರ್ಣನೆ, ೨, ೫ ಸಾಲಿನ ಮೊದಲ ಪದ
(೩) ಪುರೋಚನ, ಪುರಾಂತರ, ಪುರದ, ಕಾಪುರುಷ – ಪುರ ಅಕ್ಷರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಪದಗಳು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 