ಪದ್ಯ ೫೬: ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಹೇಗೆ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು?

ಎರಡು ಕೈಯಲಿ ತುಂಬಿ ರತುನವ
ಸುರಿದು ಮೈಯಿಕ್ಕಿದನು ಭೂಪತಿ
ಚರಣದೊಳು ಚತುರಾಸ್ಯಜನಕನ ವಿಮಲ ಭಕ್ತಿಯೊಳು
ನರವೃಕೋದರ ನಕುಲ ಸಹದೇ
ವರು ವಿರಾಟದ್ರುಪದ ಮೊದಲಾ
ಗಿರೆ ಸಮಸ್ತನೃಪಾಲಜನ ಮೆಯ್ಯಿಕ್ಕಿತೊಲವಿನೊಳು (ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ೧೧ ಸಂಧಿ, ೫೬ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಬೆಲೆಬಾಳುವ ರತ್ನಗಳನ್ನು ಬೊಗಸೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಕೃಷ್ಣನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ಸುರಿದು ನಮಸ್ಕರಿಸಿದನು. ಭೀಮ ಅರ್ಜುನ, ನಕುಲ ಸಹದೇವ ವಿರಾಟ ದ್ರುಪದ ಮೊದಲಾದ ಸರ್ವರೂ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದರು.

ಅರ್ಥ:
ಕೈ: ಹಸ್ತ; ತುಂಬ: ಭರ್ತಿ; ರತುನ: ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಮಣಿ; ಸುರಿ: ಹರಡು; ಮೆಯ್ಯಿಕ್ಕು: ನಮಸ್ಕರಿಸು; ಭೂಪತಿ: ರಾಜ; ಚತುರಾಸ್ಯ: ನಾಲ್ಕು ಮುಖವುಳ್ಳ (ಬ್ರಹ್ಮ) ಜನಕ: ತಂದೆ; ವಿಮಲ: ನಿರ್ಮಲ; ಭಕ್ತಿ: ಪೂಜ್ಯಭಾವ; ನರ: ಅರ್ಜುನ; ವೃಕೋದರ: ಭೀಮ; ವೃಕ: ತೋಳ; ಉದರ: ಹೊಟ್ಟೆ; ಸಮಸ್ತ: ಎಲ್ಲಾ; ನೃಪಾಲ: ರಾಜರು; ಜನ: ಮನುಷ್ಯರು; ಒಲವು: ಪ್ರೀತಿ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಎರಡು +ಕೈಯಲಿ +ತುಂಬಿ +ರತುನವ
ಸುರಿದು +ಮೆಯ್ಯಿಕ್ಕಿದನು +ಭೂಪತಿ
ಚರಣದೊಳು +ಚತುರಾಸ್ಯ+ಜನಕನ +ವಿಮಲ +ಭಕ್ತಿಯೊಳು
ನರ+ವೃಕೋದರ +ನಕುಲ +ಸಹದೇ
ವರು +ವಿರಾಟ+ದ್ರುಪದ +ಮೊದಲಾ
ಗಿರೆ+ ಸಮಸ್ತ+ನೃಪಾಲಜನ+ ಮೆಯ್ಯಿಕ್ಕಿತ್+ಒಲವಿನೊಳು

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಚತುರಾಸ್ಯಜನಕ ಎಂದು ಕರೆದಿರುವುದು
(೨) ನಮಸ್ಕರಿಸು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಮೆಯ್ಯಿಕ್ಕು ಎಂಬ ಪದದ ಬಳಕೆ

ಪದ್ಯ ೬: ಧರ್ಮರಾಯನು ಭೀಷ್ಮಂಗೆ ಏನೆಂದು ಬಿನ್ನವಿಸಿದನು?

ಈಸು ಪೌರುಷ ದೈವಘಟನೆಯೊ
ಳೀಸು ಪರಿಯಂತಾಯ್ತು ಯಜ್ಞವು
ಮೀಸಲಳಿಯದೆ ನಡೆದುದಿನ್ನೆಗ ನಿಮ್ಮ ಕರುಣದಲಿ
ಈ ಸಮಸ್ತ ನೃಪಾಲಜನ ವಾ
ರಾಸಿ ಮೇರೆಯನೊದೆವುತಿದೆ ನಿಮ
ಗೇಸುಭಾರವಿದೆಂದು ಬಿನ್ನವಿಸಿದನು ಭೀಷ್ಮಂಗೆ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೧ ಸಂಧಿ, ೬ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಆಶ್ಚರ್ಯ ಚಕಿತನಾದ ಧರ್ಮರಾಯನು ಭೀಷರಿಗೆ, ಯಜ್ಞವು ನಿಮ್ಮ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಮ್ದ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗದೆ ಇಷ್ಟುದಿನ ಸಾಂಗವಾಗಿ ನಡೆದಿದೆ, ಆದರೀಗ ದೈವವಶದಿಮ್ದ ಪೌರುಷ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಸಜ್ಜಾಗುತ್ತಿದೆ, ಈ ರಾಜ ಸಮೂಹ ಸಮುದ್ರವು ಮೇರೆ ತಪ್ಪುವುದರಲ್ಲಿದೆ ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಎಂತಹ ಭಾರ ಬಿದ್ದಿತು ಎಂದು ಧರ್ಮನಂದನನು ಭೀಷಂಗೆ ಬಿನ್ನವಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಪೌರುಷ: ಪರಾಕ್ರಮ; ದೈವ: ಭಗವಂತ; ಘಟೆ: ಗುಂಪು; ಪರಿ: ರೀತಿ; ಯಜ್ಞ: ಯಾಗ; ಮೀಸಲು: ಮುಡಿಪು, ಪ್ರತ್ಯೇಕ; ನಡೆದುದು: ಆಚರಣೆ; ಕರುಣ: ದಯೆ; ಸಮಸ್ತ: ಎಲ್ಲಾ; ನೃಪಾಲ: ರಾಜ; ವಾರಾಸಿ: ಸಮುದ್ರ; ಮೇರೆ: ಎಲ್ಲೆ, ಗಡಿ; ಒದೆ: ತಳ್ಳು; ಭಾರ: ಹೊರೆ; ಬಿನ್ನಹ: ಕೋರಿಕೆ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಈಸು +ಪೌರುಷ +ದೈವ+ಘಟನೆಯೊಳ್
ಈಸು +ಪರಿಯಂತ್+ಆಯ್ತು +ಯಜ್ಞವು
ಮೀಸಲ್+ಅಳಿಯದೆ +ನಡೆದುದಿನ್ನೆಗ+ ನಿಮ್ಮ +ಕರುಣದಲಿ
ಈ +ಸಮಸ್ತ +ನೃಪಾಲಜನ +ವಾ
ರಾಸಿ +ಮೇರೆಯನ್+ಒದೆವುತಿದೆ +ನಿಮಗ್
ಏಸು+ಭಾರವಿದೆಂದು +ಬಿನ್ನವಿಸಿದನು +ಭೀಷ್ಮಂಗೆ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಬ ಕಾರದ ತ್ರಿವಳಿ ಪದಗಳು – ಭಾರವಿದೆಂದು ಬಿನ್ನವಿಸಿದನು ಭೀಷ್ಮಂಗೆ
(೨) ಬಹಳ ರಾಜರು ಎಂದು ಹೇಳಲು – ನೃಪಾಲಜನ ವಾರಾಸಿ ಮೇರೆಯನೊದೆವುತಿದೆ