ಪದ್ಯ ೪೫: ಸಿಂಧುರನು ಭೀಮನಿಗೆ ಏನು ಹೇಳಿದ?

ಎಲವೊ ಬಾಣಸಿ ಎನ್ನೊಡನೆ ಹೆ
ಕ್ಕಳಿಸಿ ಸಮರವ ತೊಡಕಿದರೆ ನಿ
ಟ್ಟೆಲುವ ಮುರಿವೆನುಯೆನುತ ಸಿಂಧುರ ಗಾಢಗರ್ವದಲಿ
ಹಳಚಿದನು ಖತಿಯೇರೆ ಬಾಹ
ಪ್ಪಳಿಸಿ ತಿವಿಯಲು ಭೀಮ ನಗುತದ
ಕಳುಕದಿರೆ ಭೀತಿಯಲಿ ಸಿಂಧುರ ಹೊಕ್ಕನುರವಣಿಸಿ (ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೪೫ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಎಲವೋ ಅಡುಗೆಯವ, ನನ್ನೊಡನೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ನಿನ್ನೆಲ್ಲ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಮುರಿಯುತ್ತೇನೆ, ಎನ್ನುತ್ತಾ ಸಿಂಧುರನು ಮಹಾಗರ್ವದಿಂದ ತೋಳುತಟ್ಟಿ ಭೀಮನನ್ನು ತಿವಿದನು. ಭೀಮನು ನಕ್ಕು ಅಲುಗಾಡದಿರಲು, ಸಿಂಧುರನು ಬೆದರಿ ಮತ್ತೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಬಾಣಸಿ: ಅಡುಗೆಯವ; ಹೆಕ್ಕಳ: ಹೆಚ್ಚಳ, ಅತಿಶಯ; ಸಮರ: ಯುದ್ಧ; ತೊಡಕು: ಸಿಕ್ಕು, ಗೋಜು, ಗೊಂದಲ; ನಿಟ್ಟೆಲುವು: ನೇರವಾದ ಮೂಲೆ; ಮುರಿ: ಚೂರುಮಾಡು; ಗಾಢ: ದೃಢವಾದ; ಗರ್ವ: ಅಹಂಕಾರ; ಹಳಚು: ತಾಗು, ಬಡಿ; ಖತಿ: ದುಃಖ, ಅಳಲು; ಬಾಹು: ತೋಳು; ಅಪ್ಪಲಿಸು: ತಾಗು; ತಿವಿ: ಚುಚ್ಚು; ನಗುತ: ಹರ್ಷಿಸುತ್ತ; ಅಳುಕು: ಹೆದರು; ಭೀತಿ: ಭಯ; ಹೊಕ್ಕು: ಸೇರು; ಉರವಣಿಸು: ಉತ್ಸಾಹದಿಂದಿರು, ಆತುರಿಸು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಎಲವೊ +ಬಾಣಸಿ +ಎನ್ನೊಡನೆ +ಹೆ
ಕ್ಕಳಿಸಿ +ಸಮರವ +ತೊಡಕಿದರೆ +ನಿ
ಟ್ಟೆಲುವ +ಮುರಿವೆನು+ಎನುತ +ಸಿಂಧುರ +ಗಾಢ+ಗರ್ವದಲಿ
ಹಳಚಿದನು +ಖತಿ+ಏರೆ +ಬಾಹ
ಪ್ಪಳಿಸಿ+ ತಿವಿಯಲು +ಭೀಮ +ನಗುತ್+ಅದಕ್
ಅಳುಕದಿರೆ +ಭೀತಿಯಲಿ +ಸಿಂಧುರ +ಹೊಕ್ಕನ್+ಉರವಣಿಸಿ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಭೀಮನ ಶಕ್ತಿ – ಹಳಚಿದನು ಖತಿಯೇರೆ ಬಾಹಪ್ಪಳಿಸಿ ತಿವಿಯಲು ಭೀಮ ನಗುತದಕಳುಕದಿರೆ

ಪದ್ಯ ೯೨: ಭೀಮನು ಕೋಪದಿಂದ ಏನೆಂದು ನುಡಿದನು?

ಈಯವಸ್ಥೆಗೆ ತಂದ ಕೌರವ
ನಾಯಿಗಳ ನಿಟ್ಟೆಲುವ ಮುರಿದು ನ
ವಾಯಿಯಲಿ ಘಟ್ಟಿಸದೆ ಕೊಬ್ಬಿದ ತನ್ನ ತೋಳುಗಳ
ವಾಯುಸಖನಲಿ ಸುಡುವೆನೀಗಳೆ
ಬೀಯವಾಗಲಿ ದೇಹವಾಚಂ
ದ್ರಾಯತವೆ ಎಂದೊಡನೊಡನೆ ಮಿಡುಕಿದನು ಕಲಿಭೀಮ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೫ ಸಂಧಿ, ೯೨ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ನಮಗೆ ಈ ದುರವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಂದ ಕೌರವ ನಾಯಿಗಳ ಬೆನ್ನು ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಮುರಿದು, ಹೊಸ ಠೀವಿಯಲ್ಲಿ ಬಡೆಯದಿದ್ದರೆ ನನ್ನು ತೋಳುಗಳು ಕೊಬ್ಬಿದ್ದಕ್ಕೆ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ> ಆದುದರಿಂದ ನನ್ನ ತೋಳುಗಳನ್ನೇ ಸುಟ್ಟು ಹಾಕುತ್ತೇನೆ. ಈ ಪ್ರಾಣವು ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರಿರುವರಗೇನೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಈಗಲೇ ಈ ಪ್ರಾಣವು ಹೋಗಲಿ, ಎಂದು ಭೀಮನು ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೂ ಕೋಪದಿಂದ ನುಡಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಅವಸ್ಥೆ: ಸ್ಥಿತಿ; ತಂದ: ಒಡ್ಡಿದ; ನಾಯಿ: ಶ್ವಾನ; ನಿಟ್ಟೆಲವು: ನೇರವಾದ ಎಲುಬು; ಮುರಿ: ಸೀಳು; ನವಾಯಿ: ಠೀವಿ; ಘಟ್ಟಿಸು: ಹೊಡೆ, ಅಪ್ಪಳಿಸು; ಕೊಬ್ಬು: ಸೊಕ್ಕು, ಹೆಚ್ಚಾಗು; ತೋಳು: ಬಾಹು; ವಾಯು: ಗಾಳಿ; ಸಖ: ಸ್ನೇಹಿತ; ವಾಯುಸಖ: ಅಗ್ನಿ; ಸುಡು: ದಹಿಸು; ಬೀಯ: ನಷ್ಟ, ಹಾಳು, ಆಹಾರ; ದೇಹ: ತನು; ಚಂದ್ರ: ಶಶಿ; ಆಯತ: ನೆಲೆ, ವಿಶಾಲ; ಒಡನೊಡನೆ: ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆ; ಮಿಡುಕು: ಅಲುಗಾಟ, ಚಲನೆ; ಕಲಿ: ಶೂರ;

ಪದವಿಂಗಡನೆ:
ಈ+ಅವಸ್ಥೆಗೆ +ತಂದ +ಕೌರವ
ನಾಯಿಗಳ+ ನಿಟ್ಟೆಲುವ +ಮುರಿದು +ನ
ವಾಯಿಯಲಿ+ ಘಟ್ಟಿಸದೆ +ಕೊಬ್ಬಿದ +ತನ್ನ +ತೋಳುಗಳ
ವಾಯುಸಖನಲಿ +ಸುಡುವೆನ್+ಈಗಳೆ
ಬೀಯವಾಗಲಿ +ದೇಹವ್+ಆಚಂ
ದ್ರಾಯತವೆ +ಎಂದ್+ಒಡನೊಡನೆ +ಮಿಡುಕಿದನು+ ಕಲಿಭೀಮ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಕೌರವರನ್ನು ಬಯ್ಯುವ ಪರಿ – ಕೌರವ ನಾಯಿಗಳ
(೨) ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ವಾಯುಸಖನೆಂದು ಕರೆದಿರುವುದು