ಧಾರುಣೀಪತಿ ಕೇಳು ಕುಂತೀ
ನಾರಿಗಾದುದು ಗರ್ಭ ಹರುಷದ
ಭಾರದಲಿ ಸತಿ ತಗ್ಗಿದಳು ನವಪೂರ್ಣಮಾಸದಲಿ
ಚಾರುತರ ನಕ್ಷತ್ರ ಶುಭದಿನ
ವಾರ ಲಗ್ನದೊಳಿಂದು ಕುಲ ವಿ
ಸ್ತಾರಕನು ಸುಕುಮಾರನವತರಿಸಿದನು ಧರಣಿಯಲಿ (ಆದಿ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೩೮ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ರಾಜನೇ ಕೇಳು, ಕುಂತಿಯು ಗರ್ಭವತಿಯಾದಳು. ಹರ್ಷದ ಭಾರದಿಂದ ತಗ್ಗಿದಳು, ಒಂಬತ್ತು ತಿಂಗಳುಗಳು ತುಂಬಲು, ಶುಭಕರವಾದ ದಿನ, ವಾರ, ನಕ್ಷತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಶುಭಲಗ್ನದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರವಂಶವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಸುಕುಮಾರನು ಜನಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಧಾರುಣೀಪತಿ: ರಾಜ; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು; ನಾರಿ: ಸ್ತ್ರೀ; ಗರ್ಭ: ಹೊಟ್ಟೆ; ಹರುಷ: ಸಂತಸ; ಭಾರ: ಹೊರೆ; ಸತಿ: ಹೆಂಡತಿ; ತಗ್ಗು: ಕುಸಿ, ಕಡಿಮೆಯಾಗು; ನವ: ಒಂಬತ್ತು; ಪೂರ್ಣ: ಭರ್ತಿ; ಮಾಸ: ತಿಂಗಳು; ಚಾರು: ಸುಂದರ; ನಕ್ಷತ್ರ: ತಾರೆ; ಶುಭ: ಮಂಗಳ; ದಿನ: ವಾರ; ಲಗ್ನ: ಒಳ್ಳೆಯ ಸಮಯ; ಇಂದು: ಚಂದ್ರ; ಕುಲ: ವಂಶ; ವಿಸ್ತಾರಕ: ವ್ಯಾಪಿಸುವ, ಹರಡುವ; ಸುಕುಮಾರ: ಮೊದಲನೆಯ/ಒಳ್ಳೆಯ ಮಗ; ಅವತರಿಸು: ಹುಟ್ಟು; ಧರಣಿ: ಭೂಮಿ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಧಾರುಣೀಪತಿ +ಕೇಳು +ಕುಂತೀ
ನಾರಿಗ್+ಆದುದು +ಗರ್ಭ+ ಹರುಷದ
ಭಾರದಲಿ +ಸತಿ +ತಗ್ಗಿದಳು +ನವ+ಪೂರ್ಣ+ಮಾಸದಲಿ
ಚಾರುತರ +ನಕ್ಷತ್ರ +ಶುಭ+ದಿನ
ವಾರ +ಲಗ್ನದೊಳ್+ಇಂದು +ಕುಲ +ವಿ
ಸ್ತಾರಕನು +ಸುಕುಮಾರನ್+ಅವತರಿಸಿದನು +ಧರಣಿಯಲಿ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಧಾರುಣಿ, ಧರಣಿ – ಪದ್ಯದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯ ಪದ
(೨) ರೂಪಕದ ಪ್ರಯೋಗ – ಹರುಷದ ಭಾರದಲಿ ಸತಿ ತಗ್ಗಿದಳು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 