ಪದ್ಯ ೯೮: ಧರ್ಮರಾಯನ ಪ್ರಯಾಣದ ದಿಬ್ಬಣ ಹೇಗಿತ್ತು?

ತಳಿತವಿನನುದಯದಲಿ ತಾರಾ
ವಳಿಗಳದ್ಭುತವೆನಲು ಮುಕ್ತಾ
ವಳಿಯ ಧವಳಚ್ಛತ್ರದೆಡಬಲಕೊಲೆವ ಚೌರಿಗಳ
ಕೆಲಬಲದ ಭೀಮಾರ್ಜುನರ ಗಜ
ದಳದ ಮುಂದೆ ಕುಮಾರವರ್ಗದ
ಸುಳುವುಗಳ ಸೌರಂಭದಲಿ ಹೊರವಂಟನಾ ಭೂಪ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೩ ಸಂಧಿ, ೯೮ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಬೆಳಗಿನ ಜಾವದಲ್ಲಿ ಆಗತಾನೆ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿರುವ ಸೂರ್ಯನ ಕಾಂತಿಯಿಂದ ರಂಜಿಸುವ ಅಂಬಾರಿ, ಮೊಗರಂಬ, ಬಂಗಾರದ ಮಿಣಿಗಳ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯೋದಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಾರಾವಳಿಗಳು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಮಿನುಗುತ್ತಿವೆ ಎಂಬಂತೆ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರ, ಶ್ವೇತಛತ್ರ, ಚಾಮರಗಳು ಅತ್ತಿತ್ತ ಒಲೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಭೀಮಾರ್ಜುನರ ಗಜದಳಗಳು ಬರುತ್ತಿದ್ದವು. ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕುಮಾರವರ್ಗದವರು ಚಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಧರ್ಮರಾಯನು ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ತಳಿತ: ಚಿಗುರಿದ; ಇನ: ಸೂರ್ಯ; ಉದಯ: ಹುಟ್ಟುವ; ತಾರಾವಳಿ: ನಕ್ಷತ್ರದ ಸಾಲು; ಅದ್ಭುತ: ವಿಸ್ಮಯವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ; ಮುಕ್ತಾವಳಿ: ಮುತ್ತಿನ ಸಾಲು; ಧವಳ: ಬಿಳಿ; ಛತ್ರ: ಚಾಮರ; ಎಡಬಲ: ಅಕ್ಕ ಪಕ್ಕ; ಒಲಿ: ಒಪ್ಪು, ಸಮ್ಮತಿಸು; ಚೌರಿ: ಚೌರಿಯ ಕೂದಲು; ಕೆಲಬಲ: ಸ್ವಲ್ಪ ಸೈನ್ಯ; ಗಜ: ಆನೆ; ದಳ: ಸೈನ್ಯ; ಮುಂದೆ: ಎದುರು; ವರ್ಗ: ಗುಂಪು; ಕುಮಾರ: ಮಕ್ಕಳ; ಸುಳುವು: ಗುರುತು, ಕುರುಹು; ಸೌರಂಭ:ಸಂಭ್ರಮ, ಸಡಗರ; ಹೊರವಂಟ: ತೆರಳು; ಭೂಪ: ರಾಜ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತಳಿತವ್+ಇನನ್+ಉದಯದಲಿ+ ತಾರಾ
ವಳಿಗಳ್+ಅದ್ಭುತವ್+ಎನಲು +ಮುಕ್ತಾ
ವಳಿಯ +ಧವಳ+ಚ್ಛತ್ರದ್+ಎಡಬಲಕ್+ಒಲೆವ +ಚೌರಿಗಳ
ಕೆಲಬಲದ +ಭೀಮಾರ್ಜುನರ +ಗಜ
ದಳದ +ಮುಂದೆ +ಕುಮಾರ+ವರ್ಗದ
ಸುಳುವುಗಳ+ ಸೌರಂಭದಲಿ+ ಹೊರವಂಟನಾ +ಭೂಪ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ತಳಿತವಿನನುದಯದಲಿ ತಾರಾವಳಿಗಳದ್ಭುತವೆನಲು ಮುಕ್ತಾ
ವಳಿಯ ಧವಳಚ್ಛತ್ರದೆಡಬಲಕೊಲೆವ ಚೌರಿಗಳ
(೨) ಮುಕ್ತಾವಳಿ, ತಾರಾವಳಿ – ಪ್ರಾಸ ಪದ