ಪದ್ಯ ೯: ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಯನ್ನು ಎಲ್ಲಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದನು?

ಬರಬರಲು ದೂರದಲಿ ವಿಪ್ರನ
ಬರವ ಕಂಡಿದಿರಾಗಿ ಬಂದುಪ
ಚರಿಸಿದನು ಬಂದೈ ಪತಿವ್ರತೆಯೆನ್ನ ದೂರಿದಳೆ
ಧರಣಿಯಮರೋತ್ತಮರಿಗಿದು ಸಂ
ಚರಣ ಯೋಗ್ಯಸ್ಥಾನವಲ್ಲಾ
ದರಿಸುವೊಡೆ ಬಾಯೆನುತ ತನ್ನಾಲಯಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೯ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಯು ಬರುವುದನ್ನು ದೂರದಿಮ್ದ ನೋಡಿ ಧರ್ಮವ್ಯಾಧನು ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗೆ ಎದುರಾಗಿ ಬಂದು ಉಪಚರದ ಮಾತನ್ನಾಡಿ, ಪತಿವ್ರತೆಯು ನನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಕಳಿಸಿದಳೇ? ಬಂದೆಯಾ? ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತ್ತಮರು ಸುಳಿದಾಡಲು ಇದು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಜಾಗವಲ್ಲ, ಇಲ್ಲಿ ನಿನ್ನನ್ನು ಆದರಿಸಲು ಬರುವುದಿಲ್ಲ, ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಮನೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋದನು.

ಅರ್ಥ:
ಬರಬರಲು: ಹತ್ತಿರ ಆಗಮಿಸು; ದೂರ: ಅಂತರ; ವಿಪ್ರ: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ; ಬರವ: ಆಗಮನ; ಕಂಡು: ನೋಡಿ; ಇದಿರಾಗು: ಎದುರು ಬಂದು; ಉಪಚರಿಸು: ಶುಶ್ರೂಷೆ, ನೋಡಿಕೊಳ್ಳು; ಪತಿವ್ರತೆ: ಗರತಿ; ದೂರು: ಕಳಿಸು; ಧರಣಿಯಮರ: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ; ಉತ್ತಮ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಸಂಚರಣ: ಓಡಾಟ; ಯೋಗ್ಯ: ಸರಿಯಾದ; ಸ್ಥಾನ: ಪ್ರದೇಶ; ಆದರಿಸು: ಗೌರವಿಸು; ಆಲಯ: ಮನೆ; ಕೊಂಡೊಯ್ದು: ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಬರಬರಲು +ದೂರದಲಿ +ವಿಪ್ರನ
ಬರವ+ ಕಂಡ್+ಇದಿರಾಗಿ +ಬಂದ್+ಉಪ
ಚರಿಸಿದನು +ಬಂದೈ +ಪತಿವ್ರತೆ+ಎನ್ನ +ದೂರಿದಳೆ
ಧರಣಿಯಮರ+ಉತ್ತಮರಿಗ್+ಇದು +ಸಂ
ಚರಣ+ ಯೋಗ್ಯಸ್ಥಾನವಲ್ಲ+
ಆದರಿಸುವೊಡೆ +ಬಾಯೆನುತ +ತನ್ನಾಲಯಕೆ +ಕೊಂಡೊಯ್ದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಬರವ, ಬರಬರಲು, ಬದು, ಬಂದೈ – ಪದಗಳ ಬಳಕೆ
(೨) ವಿಪ್ರ, ಧರಣಿಯಮರ – ಸಮನಾರ್ಥಕ ಪದ

ಪದ್ಯ ೪೬: ಪಾಂಡವರ ದಾನದ ಹಿರಿಮೆ ಎಂತಹುದು?

ಪುರದಲೆಂಬತ್ತೆಂಟು ಸಾವಿರ
ಧರಣಿಯಮರರು ನಿತ್ರ್ಯ ಪಡೆಯುವ
ರರಸ ಕೇಳೈ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಹೊನ್ನತಳಿಗೆಯಲಿ
ವರ ಯತೀಶರು ಹತ್ತು ಸಾವಿರ
ವರಮನೆಯಲುಂಬುದು ನೃಪಾಲಾ
ಧ್ವರದ ಸಿರಿಯನು ನೀವೆ ಕಂಡಿರೆಯೆಂದನಾ ಭೂಪ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೩ ಸಂಧಿ, ೪೬ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥ ಪುರದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಂಬತ್ತೆಂಟು ಸಾವಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ನಿತ್ಯವೂ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಹೊನ್ನಿನ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಚಿನ್ನದ ತಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಭಿಕ್ಷಾವಂದನೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನು ರಾಜಸೂಯಯಾಗದ ಮಹಾವೈಭವವನ್ನು ನೀವೇ ನೋಡಿದ್ದೀರಿ ಎಂದು ದುರ್ಯೋಧನನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಪುರ: ಊರು; ಸಾವಿರ: ಸಹಸ್ರ; ಧರಣಿ: ಭೂಮಿ; ಅಮರರು: ದೇವತೆ; ಧರಣಿಯಮರರು: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ; ನಿತ್ಯ: ಪ್ರತಿದಿನ; ಪಡೆ: ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ; ಅರಸ: ರಾಜ; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು; ಹತ್ತು: ದಶ; ಹೊನ್ನು: ಚಿನ್ನ; ತಳಿಗೆ: ತಟ್ಟೆ; ವರ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಯತಿ: ಋಷಿ, ಮುನಿ; ಉಂಬುದು: ಊಟಮಾಡು; ಅಧ್ವರ: ಯಾಗ; ನೃಪಾಲಾಧ್ವರ: ರಾಜಸೂಯ ಯಾಗ; ಸಿರಿ: ಐಶ್ವರ್ಯ; ಕಂಡಿರಿ: ನೋಡಿರುವಿರಿ; ಭೂಪ: ರಾಜ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಪುರದಲ್+ಎಂಬತ್ತೆಂಟು +ಸಾವಿರ
ಧರಣಿಯಮರರು+ ನಿತ್ಯ+ ಪಡೆಯುವರ್
ಅರಸ +ಕೇಳೈ +ಹತ್ತು +ಸಾವಿರ+ ಹೊನ್ನ+ತಳಿಗೆಯಲಿ
ವರ+ ಯತೀಶರು+ ಹತ್ತು +ಸಾವಿರವ್
ಅರಮನೆಯಲ್+ಉಂಬುದು +ನೃಪಾಲ
ಅಧ್ವರದ +ಸಿರಿಯನು +ನೀವೆ +ಕಂಡಿರೆ+ಎಂದನಾ +ಭೂಪ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಅರಸ, ಭೂಪ, ನೃಪ – ಸಮನಾರ್ಥಕ ಪದ
(೨) ಅರಸ, ಅರಮನೆ, ಅಧ್ವರ – ಪದಗಳ ಬಳಕೆ