ಲಲಿತರಾಗದ ರಸದ ಗೋರಿಯ
ಬಲುಗುಡಿಯ ಮೃಗದಂತೆ ವಿಷಯದ
ಕುಳಿಯೊಳಗೆ ಕಾಲ್ದೊಡಕಿ ಬಿದ್ದ ಸುಯೋಗಿಯಂದದಲಿ
ಕಲಿತ ವಿಕಳಾವೇಶದಲಿ ವಿ
ಹ್ವಲಿತ ವಿವಿಧ ಶ್ರೋತ್ರನಯ ಸಂ
ಚಲಿತನೆಂದನು ಶಕುನಿ ನೀನುಡಿಯೊಡ್ಡವೇನೆಂದು (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೭ ಸಂಧಿ, ೪೮ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಇಂಪಾದ ರಾಗದ ಆಕರ್ಷಣೆಗೆ ಸಿಕ್ಕು ಬಲೆಗೆ ಬಿದ್ದ ಜಿಂಕೆಯಂತೆ, ವಿಷಯಗಳ ಗುಂಡಿಯೊಳಗೆ ಎಡವಿ ಬಿದ್ದ ಯೋಗಿನಿಯಂತೆ, ಧರ್ಮಜನು ವಿಚಾರವಿಲ್ಲದ ಆವೇಶದಿಂದ ಹಲವು ಮಾತುಗಳ ಸವಿಗೆ, ಆವೇಶಕ್ಕೆ ಸೋತು, ಶಕುನಿ ಏನು ಪಡ ನೀನೇ ಹೇಳು ಎಂದನು.
ಅರ್ಥ:
ಲಲಿತ: ಚೆಲುವು; ರಾಗ: ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿಸಿದ ಸ್ವರಗಳ ಮೇಳೈಕೆ; ರಸ: ಸಾರ; ಗೋರಿ: ಆಕರ್ಷಣೆ, ಸೆಳೆತ; ಬಲುಗುಡಿ: ದೊಡ್ಡಬಾವುಟ; ಮೃಗ: ಜಿಂಕೆ; ವಿಷಯ: ಭೋಗಾಭಿಲಾಷೆ; ಕುಳಿ:ಗುಂಡಿ; ಕಾಲ್ದೊಡಕಿ: ಎಡವಿ ಬೀಳು; ಬಿದ್ದ: ಕುಸಿದ; ಯೋಗಿ: ಋಷಿ; ಕಲಿತ: ತಿಳಿದ, ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಿದ; ವಿಕಳ: ಭ್ರಮೆ, ಭ್ರಾಂತಿ, ಚಂಚಲ; ಆವೇಶ: ರೋಷ; ವಿಹ್ವಲ: ಹತಾಶ; ವಿವಿಧ: ಹಲವಾರು; ಶ್ರೋತ್ರ: ಕೇಳು; ನಯ: ನುಣುಪು, ಮೃದುತ್ವ; ಸಂಚಲ: ಚಲನೆ ಚಾಂಚಲ್ಯ; ನುಡಿ: ಮಾತಾಡು; ಒಡ್ಡು: ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ ಒಡ್ಡುವ ಹಣ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಲಲಿತರಾಗದ +ರಸದ +ಗೋರಿಯ
ಬಲುಗುಡಿಯ +ಮೃಗದಂತೆ +ವಿಷಯದ
ಕುಳಿಯೊಳಗೆ+ ಕಾಲ್ದೊಡಕಿ+ ಬಿದ್ದ+ ಸುಯೋಗಿಯಂದದಲಿ
ಕಲಿತ +ವಿಕಳ+ಆವೇಶದಲಿ +ವಿ
ಹ್ವಲಿತ +ವಿವಿಧ +ಶ್ರೋತ್ರನಯ +ಸಂ
ಚಲಿತನೆಂದನು +ಶಕುನಿ+ ನೀ+ನುಡಿ+ಒಡ್ಡವೇನೆಂದು
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ಲಲಿತರಾಗದ ರಸದ ಗೋರಿಯ ಬಲುಗುಡಿಯ ಮೃಗದಂತೆ; ವಿಷಯದ ಕುಳಿಯೊಳಗೆ ಕಾಲ್ದೊಡಕಿ ಬಿದ್ದ ಸುಯೋಗಿಯಂದದಲಿ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 