ಪದ್ಯ ೧೨: ಸೂರ್ಯೋದಯವನ್ನು ಹೇಗೆ ವರ್ಣಿಸಬಹುದು?

ಹರೆದುದೋಲಗವಿತ್ತ ಭುವನದೊ
ಳಿರುಳಡವಿಗಡಿತಕ್ಕೆ ಹರಿದವು
ಕಿರಣ ತೆತ್ತಿದವಭ್ರದಲಿ ತಾರಕೆಯ ತೇರುಗಳು
ಹರಿವ ಮಂಜಿನ ನದಿಯ ಹೂಳ್ದವು
ಸರಸವಾಯಿತು ಗಗನತಳ ತಾ
ವರೆಯ ಸಖ ನಿಜರಥವ ನೂಕಿದನುದಯಪರ್ವತಕೆ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೧೨ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ರಾತ್ರಿಯ ಓಲಗ ಸಮಾಪ್ತವಾಯಿತು. ರಾತ್ರಿಯೆಂಬ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಯಲು ಕಿರಣಗಳು ಬಂದವು. ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರದ ತೇರುಗಳು ಓಡಿಹೋದವು. ಮಬ್ಬಿನ ನದಿಯನ್ನು ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳು ಹೂಳಿಹಾಕಿದವು. ಸೂರ್ಯನ ತೇರು ಉದಯಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು.

ಅರ್ಥ:
ಹರೆದು: ಹೊರಟುಹೋಗು, ವ್ಯಾಪಿಸು; ಓಲಗ: ದರ್ಬಾರು; ಭುವನ: ಭೂಮಿ; ಇರುಳು: ರಾತ್ರಿ; ಅಡವಿ: ಕಾಡು, ಅರಣ್ಯ; ಕಡಿತ: ಕತ್ತರಿಸುವಿಕೆ; ಹರಿ: ಹರಡು, ಕಡಿ, ಕತ್ತರಿಸು; ಕಿರಣ: ರಶ್ಮಿ; ತೆತ್ತು: ಕೂಡಿಸು ; ಅಭ್ರ: ಆಗಸ; ತಾರಕೆ: ನಕ್ಷತ್ರ; ತೇರು: ರಥ, ಬಂಡಿ; ಮಂಜು: ಹಿಮ; ನದಿ: ಸರೋವರ; ಹೂಳು: ಹೂತು ಹಾಕು, ಮುಳುಗುವಂತೆ ಮಾಡು; ಸರಸ: ಚೆಲ್ಲಾಟ, ವಿನೋದ; ಗಗನತಳ: ಆಗಸ, ಬಾನು; ತಾವರೆ: ಕಮಲ; ಸಖ: ಮಿತ್ರ; ನಿಜ: ತನ್ನ; ರಥ: ಬಂಡಿ; ನೂಕು: ತಳ್ಳು; ಉದಯ: ಹುಟ್ಟು; ಪರ್ವತ: ಬೆಟ್ಟ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹರೆದುದ್+ಓಲಗವಿತ್ತ +ಭುವನದೊಳ್
ಇರುಳ್+ಅಡವಿ+ಕಡಿತಕ್ಕೆ+ ಹರಿದವು
ಕಿರಣ+ ತೆತ್ತಿದವ್+ಅಭ್ರದಲಿ +ತಾರಕೆಯ +ತೇರುಗಳು
ಹರಿವ +ಮಂಜಿನ +ನದಿಯ +ಹೂಳ್ದವು
ಸರಸವಾಯಿತು +ಗಗನತಳ +ತಾ
ವರೆಯ +ಸಖ +ನಿಜರಥವ +ನೂಕಿದನ್+ಉದಯ+ಪರ್ವತಕೆ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಸೂರ್ಯನನ್ನು ತಾವರೆಯಸಖ ಎಂದು ಕರೆದಿರುವುದು
(೨) ಸೂರ್ಯೋದಯವನ್ನು ಬಹು ಸೊಗಸಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿರುವ ಪದ್ಯ

ಪದ್ಯ ೭೪: ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ?

ಈ ವಿಮಾನದ ಸಾಲ ಸಂದಣಿ
ತೀವಿಕೊಂಡಿದೆ ಗಗನತಳದಲಿ
ದೇವಕನ್ಯಾ ಶತ ಸಹಸ್ರದ ಖೇಳ ಮೇಳದಲಿ
ಭೂವಳಯದಲಿ ಸುಕೃತಿಗಳು ನಾ
ನಾ ವಿಧದ ಜಪ ಯಜ್ಞದಾನ ತ
ಪೋವಿಧಾನದಲೊದಗಿದವರನು ಪಾರ್ಥ ನೋಡೆಂದ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೮ ಸಂಧಿ, ೭೪ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸಾಲಾಗಿ ಸೇರಿದ ವಿಮಾನಗಳು ಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಪ್ಸರ ಸ್ತ್ರೀಯರ ವಿನೋದ ಗೋಷ್ಠಿಯೊಡನೆ ಕಾದಿವೆ. ಭೂಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಜಪ, ತಪ, ಯಜ್ಞ, ದಾನ, ತಪಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯವಂತರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಈ ಅಪ್ಸರೆಯರೊಡನೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅರ್ಥ:
ವಿಮಾನ: ವಾಯು ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವ ವಾಹನ; ಸಾಲ: ಸಾಲು, ಪಂಕ್ತಿ; ಸಂದಣಿ: ಗುಂಪು; ತೀವು: ತುಂಬು, ಭರ್ತಿಮಾಡು; ಗಗನ: ಆಗಸ; ದೇವಕನ್ಯೆ: ಅಪ್ಸರೆ; ಶತ: ನೂರು; ಸಹಸ್ರ: ಸಾವಿರ; ಖೇಳ: ಆಟ; ಮೇಳ: ಗುಂಪು; ಭೂವಳಯ: ಭೂಮಿ; ಸುಕೃತಿ: ಒಳ್ಳೆಯ ರಚನೆ; ವಿಧ: ರೀತಿ; ಜಪ: ತಪ; ಯಜ್ಞ: ಯಾಗ; ದಾನ: ಚತುರೋಪಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು; ವಿಧಾನ: ರೀತಿ; ಒದಗು: ಲಭ್ಯ, ದೊರೆತುದು; ನೋಡು: ವೀಕ್ಷಿಸು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಈ +ವಿಮಾನದ +ಸಾಲ +ಸಂದಣಿ
ತೀವಿಕೊಂಡಿದೆ +ಗಗನತಳದಲಿ
ದೇವಕನ್ಯಾ +ಶತ+ ಸಹಸ್ರದ +ಖೇಳ +ಮೇಳದಲಿ
ಭೂವಳಯದಲಿ +ಸುಕೃತಿಗಳು +ನಾ
ನಾ +ವಿಧದ +ಜಪ +ಯಜ್ಞ+ದಾನ +ತ
ಪೋ+ವಿಧಾನದಲ್+ಒದಗಿದವರನು +ಪಾರ್ಥ +ನೋಡೆಂದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಅಪ್ಸರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ದೇವಕನ್ಯಾ ಪದದ ಬಳಕೆ
(೨) ಗಗನತಳ, ಭೂವಳಯ – ಸ್ವರ್ಗ, ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಪದಗಳು