ಇದು ವಿರೂಪಾಕ್ಷನ ಮನಃಕ್ಷೋ
ಭದ ವಿಕಾರವಲಾ ಪಿನಾಕಿಯ
ಪದವ ಹಿಡಿದೋಲೈಸುವೆನು ಸರ್ವಾಂಗಯಜ್ಞದಲಿ
ಇದುಕುಪಾಯವ ಬಲ್ಲೆನೆಂದು
ಬ್ಬಿದನು ಬೊಬ್ಬಿರಿದಾರಿ ತೋಡಿದ
ನುದರವಹ್ನಿಯನಿದಿರೊಳಗ್ನಿತ್ರಯವ ನಿರ್ಮಿಸಿದ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೯ ಸಂಧಿ, ೨೧ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಆಗ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು, ಇದು ವಿರೂಪಾಕ್ಷನ ಮನಃಕ್ಷೋಭೆಯಿಂದಾದ ವಿಕಾರ. ಇದಕ್ಕೆ ಉಪಾಯವನ್ನು ಬಲ್ಲೆ, ಸರ್ವಾಂಗ ಯಜ್ಞದಿಂದ ಶಿವನನ್ನು ಒಲಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದುಕೊಂಡು, ವೈಶ್ವಾನರನನ್ನು ಬಗೆದು ತೋಡಿ ಇದಿರಿನಲ್ಲಿ ಗಾರ್ಹಪತ್ಯ, ಅಹವನೀಯ, ದಕ್ಷಿಣಾಗ್ನಿಗಳೆಂಬ ಮುರು ಅಗ್ನಿಗಲನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ವಿರೂಪಾಕ್ಷ: ಶಿವ; ಮನಃ: ಮನಸ್ಸು; ಕ್ಷೋಭೆ: ಕೋಪ, ವಿಪತ್ತು; ವಿಕಾರ: ರೂಪಾಂತರ, ವಿಕೃತಿ; ಪಿನಾಕಿ: ತ್ರಿಶೂಲ; ಪದ: ಚರಣ; ಹಿಡಿ: ಗ್ರಹಿಸು; ಓಲೈಸು: ಉಪಚರಿಸು; ಸರ್ವಾಂಗ: ಎಲ್ಲಾ ಅಂಗಗಳು; ಯಜ್ಞ: ಕ್ರತು; ಉಪಾಯ: ಯುಕ್ತಿ, ಹಂಚಿಕೆ; ಬಲ್ಲೆ: ತಿಳಿ; ಉಬ್ಬು: ಹಿಗ್ಗು, ಗರ್ವಿಸು; ಬೊಬ್ಬಿರಿ: ಗರ್ಜಿಸು; ತೋಡು: ಹಳ್ಳ, ಅಗೆ; ಉದರ: ಹೊಟ್ಟೆ; ವಹ್ನಿ: ಅಗ್ನಿ; ಇದಿರು: ಎದುರು; ಅಗ್ನಿ: ಬೆಂಕಿ; ತ್ರಯ: ಮೂರು; ನಿರ್ಮಿಸು: ಕಟ್ಟು, ರಚಿಸು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಇದು +ವಿರೂಪಾಕ್ಷನ+ ಮನಃ+ಕ್ಷೋ
ಭದ +ವಿಕಾರವಲಾ +ಪಿನಾಕಿಯ
ಪದವ +ಹಿಡಿದ್+ಓಲೈಸುವೆನು +ಸರ್ವಾಂಗ+ಯಜ್ಞದಲಿ
ಇದುಕ್+ಉಪಾಯವ +ಬಲ್ಲೆನೆಂದ್
ಉಬ್ಬಿದನು +ಬೊಬ್ಬಿರಿದ್+ಆರಿ +ತೋಡಿದನ್
ಉದರ+ವಹ್ನಿಯನ್+ಇದಿರೊಳ್+ಅಗ್ನಿತ್ರಯವ +ನಿರ್ಮಿಸಿದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ವಹ್ನಿ, ಅಗ್ನಿ; ವಿರೂಪಾಕ್ಷ, ಪಿನಾಕಿ – ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 