ದ್ಯೂತ ಮೃಗಯಾವ್ಯಸನ ಪಾರು
ಷ್ಯಾತಿಶಯ ಮಧುಪಾನ ಕಾಂತಾ
ಪ್ರೀತಿ ದಂಡವಿಘಾತಿ ದೂಷಣವರ್ಥಸಂಗತಿಯು
ಜಾತ ಸಪ್ತವ್ಯಸನವಿವು ಸಂ
ಪ್ರೀತಿಕರ ಮೊದಲಲಿ ವಿಷಾಕದೊ
ಳಾತು ಕೆಡಿಸುವ ಹದನನರಿದಿಹುದೆಂದನಾ ವಿದುರ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೩ ಸಂಧಿ, ೮೯ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಧರ್ಮರಾಯನು ದ್ಯೂತಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ ಬಳಿಕ ವಿದುರನು ತನ್ನ ನೀತಿ ವಚನವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ, ಜೂಜು, ಬೇಟೆ, ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಅತಿಕ್ರೂರತೆ, ಮದ್ಯಪಾನ, ಸ್ತ್ರೀಲೋಲುಪತೆ, ಶಿಕ್ಷೆಕೊಡುವುದರಲ್ಲಿ ಕ್ರೌರ್ಯ, ಧನ ವ್ಯಯದಲ್ಲಿ ತಪ್ಪೆಸಗುವಿಕೆ ಇವು ಏಳು ದುರಭ್ಯಾಸಗಳು ಮೊದಮೊದಲಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಹದ ತಪ್ಪಿದರೆ ವಿರೋಧವಾಗಿ ನಿಂತು ಕೆಡಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ರಾಜನು ಅರಿತಿರಬೇಕು ಎಂದು ವಿದುರನು ತಿಳಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ದ್ಯೂತ: ಜೂಜು; ಮೃಗ: ಪ್ರಾಣಿ; ಪಾರುಷ್ಯ: ಪೌರುಷ, ಕ್ರೂರತೆ; ಅತಿಶಯ: ಹೆಚ್ಚಳ; ಮಧುಪಾನ: ಮದ್ಯಪಾನ; ಕಾಂತ: ಹೆಣ್ಣು; ಪ್ರೀತಿ: ಒಲವು; ದಂಡ: ಶಿಕ್ಷೆ; ವಿಘಾತ: ನಾಶ, ಧ್ವಂಸ; ದೂಷಣ: ತಪ್ಪು; ಅರ್ಥ: ಸಂಪತ್ತು; ಸಂಗತಿ: ವಿಚಾರ; ಜಾತ: ಹುಟ್ಟು; ಸಪ್ತ: ಏಳು; ವ್ಯಸನ: ಅಭ್ಯಾಸ; ಸಂಪ್ರೀತಿ: ಅತಿಶಯವಾದ ಪ್ರೀತಿ, ಒಲವು; ಮೊದಲು: ಆದಿ; ವಿಷ: ನಂಜು; ಆತು: ಹೊಂದಿಕೊಂಡು; ಕೆಡಿಸು: ಹಾಳುಮಾಡು; ಹದ: ಸರಿಯಾದ ಸ್ಥಿತಿ; ಅರಿ: ತಿಳಿ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ದ್ಯೂತ +ಮೃಗಯಾವ್ಯಸನ+ ಪಾರು
ಷ್ಯ+ಅತಿಶಯ +ಮಧುಪಾನ +ಕಾಂತಾ
ಪ್ರೀತಿ +ದಂಡವಿಘಾತಿ+ ದೂಷಣವ್+ಅರ್ಥ+ಸಂಗತಿಯು
ಜಾತ+ ಸಪ್ತವ್ಯಸನವ್+ಇವು +ಸಂ
ಪ್ರೀತಿಕರ +ಮೊದಲಲಿ +ವಿಷಾಕದೊಳ್
ಆತು +ಕೆಡಿಸುವ +ಹದನನ್+ಅರಿದ್+ಇಹುದೆಂದನಾ +ವಿದುರ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಸಪ್ತವ್ಯಸನಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಪದ್ಯ
(೨) ಸಪ್ತವ್ಯಸನಗಳ ಪರಿಣಾಮ – ಸಪ್ತವ್ಯಸನವಿವು ಸಂಪ್ರೀತಿಕರ ಮೊದಲಲಿ ವಿಷಾಕದೊ
ಳಾತು ಕೆಡಿಸುವ ಹದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 