ನಿಲುವೆವಿಲ್ಲಿ ವಿರೋಧಿಸಂತತಿ
ಯುಲುಹನಾಲಿಸಬಹುದು ಕೋಟಾ
ವಳಯವಿದೆ ಹತ್ತಿರೆಯೆನುತ ಗುರುಸೂನು ರಥವಿಳಿಯೆ
ಇಳಿದರಿಬ್ಬರು ಸೂತರಿಗೆ ಕೈ
ಕೊಳಿಸಿದರು ಕುದುರೆಗಳನಾ ಕಲು
ನೆಲದೊಳೊರಗಿದರವರು ಸಮರಶ್ರಮದ ಭಾರದಲಿ (ಗದಾ ಪರ್ವ, ೯ ಸಂಧಿ, ೨ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಇಲ್ಲಿಯೇ ಕೋಟೆಯ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲೋಣ, ವೈರಿಗಳ ಸದ್ದು ಕೇಳುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ರಥವನ್ನಿಳಿದನು. ಉಳಿದಿಬ್ಬರೂ ರಥದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಸಾರಥಿಗೆ ನೀಡಿ, ಕಲ್ಲು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಅತೀವ ಆಯಾಸಗೊಂಡಿದ್ದ ಕಾರಣ ಮಲಗಿ ಬಿಟ್ಟರು.
ಅರ್ಥ:
ನಿಲುವು: ನಿಲ್ಲು, ತಡೆ; ವಿರೋಧಿ: ವೈರಿ, ಅರಿ; ಸಂತತಿ: ವಂಶ, ಪೀಳಿಗೆ; ಉಲುಹ: ಸದ್ದು; ಆಲಿಸು: ಕೇಳು; ಕೋಟೆ: ಊರಿನ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದ ಗೋಡೆ; ವಳಯ: ಆವರಣ; ಹತ್ತಿರ: ಸಮೀಪ; ಸೂನು: ಮಗ; ಗುರು: ಆಚಾರ್ಯ; ರಥ: ಬಂಡಿ; ಇಳಿ: ಕೆಳಕ್ಕೆ ನಡೆ; ಸೂತ: ಮಗ; ಕೈ: ಹಸ್ತ; ಕುದುರೆ: ಅಶ್ವ; ಕಲು: ಶಿಲ; ನೆಲ: ಭೂಮಿ; ಒರಗು: ಮಲಗು; ಸಮರ: ಯುದ್ಧ; ಶ್ರಮ: ಆಯಾಸ; ಭಾರ: ಹೊರೆ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ನಿಲುವೆವ್+ಇಲ್ಲಿ +ವಿರೋಧಿ+ಸಂತತಿ
ಉಲುಹನ್+ಆಲಿಸಬಹುದು +ಕೋಟಾ
ವಳಯವಿದೆ +ಹತ್ತಿರೆ+ಎನುತ +ಗುರುಸೂನು +ರಥವಿಳಿಯೆ
ಇಳಿದರ್+ಇಬ್ಬರು+ ಸೂತರಿಗೆ+ ಕೈ
ಕೊಳಿಸಿದರು +ಕುದುರೆಗಳನ್+ಆ+ ಕಲು
ನೆಲದೊಳ್+ಒರಗಿದರ್+ಅವರು +ಸಮರ+ಶ್ರಮದ +ಭಾರದಲಿ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಮಲಗಿದರು ಎಂದು ಹೇಳಲು – ಕಲುನೆಲದೊಳೊರಗಿದರವರು ಸಮರಶ್ರಮದ ಭಾರದಲಿ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 