ಪದ್ಯ ೨೭: ಖಡ್ಗದ ಯೋಧರು ಹೇಗೆ ಹೋರಾಡಿದರು?

ಬಲಸಮುದ್ರದ ಬುದ್ಬುದಂಗಳೊ
ತಿಳಿಯಲರಿದೆನೆ ಹರಿಗೆ ಮುಸುಕಿತು
ಬಳಿಯ ಚೌರಿಗಳುಲಿವ ಘಂಟೆಯ ಬಿರುದಿನುಬ್ಬಟೆಯ
ತಳಪಟದೊಳೌಕಿದರು ತೊಡೆಸಂ
ಕಲೆಯ ತೊಲಗದ ಕಂಭದಪ್ರತಿ
ಬಲರು ಹಾಣಾಹಾಣಿಯಲಿ ಹೊಯಿದಾಡಿದರು ಕಡುಗಿ (ಭೀಷ್ಮ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೨೭ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಖಡ್ಗದಿಂದ ಕಾದುವ ಯೋಧರ ಕೈಗಲಲ್ಲಿದ್ದ ಗುರಾಣಿಗಳು ಸೈನ್ಯ ಸಮುದ್ರದ ನೀರುಗುಳ್ಳೆಗಳಂತೆ ಕಾಣಿಸಿದವು. ವೀರರು ಧರಿಸಿದ ಚೌರಿ, ಗಂಟೆ, ಬಿರುದಿನ ಮಾಲೆಗಳೊಡನೆ ಕಾಲುಗಳನ್ನೂ ಕಂಭದಂತೆ ದೃಢವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಬೆದರದೆ ಇದಿರೊಡ್ಡಿ ನಿಂತು ಕಾದಿದರು.

ಅರ್ಥ:
ಬಲ: ಶಕ್ತಿ, ಪೂರ್ವ ; ಸಮುದ್ರ: ಸಾಗರ; ಬುದ್ಬುದ: ನೀರಿನ ಮೇಲಣ ಗುಳ್ಳೆ, ಬೊಬ್ಬುಳಿ; ತಿಳಿ: ಅರಿವು; ಅರಿ: ತಿಳಿ; ಹರಿ: ಓಡು, ಧಾವಿಸು; ಮುಸುಕು: ಹೊದಿಕೆ; ಬಿಳಿ: ಸಿತ; ಚೌರಿ: ಚಾಮರ; ಉಲಿವ: ಧ್ವನಿ; ಘಂಟೆ: ಘಣಘಣ ಎಂದು ಶಬ್ದ ಮಾಡುವ ಸಾಧನ; ಬಿರು: ಗಟ್ಟಿಯಾದುದು; ಉಬ್ಬಟೆ: ಅತಿಶಯ; ತಳಪಟ: ಸೋಲು; ಔಕು: ಒತ್ತು, ಹಿಸುಕು; ತೊಡೆ: ಊರು; ಸಂಕಲೆ: ಬ್ಬಿಣದ ಸರಪಣಿ, ಬಂಧನ; ತೊಲಗು: ದೂರವಾಗು; ಕಂಭ: ಸ್ಥಂಭ; ಪ್ರತಿ:ವಿರುದ್ಧ, ಎದುರು; ಬಲರು: ಪರಾಕ್ರಮಿ; ಹಾಣಾಹಣಿ: ಹಣೆ ಹಣೆಯ ಯುದ್ಧ; ಹೊಯಿದಾಡು: ಹೋರಾಡು; ಕಡುಗು: ಉತ್ಸಾಹಗೊಳ್ಳು, ವೇಗವಾಗು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಬಲಸಮುದ್ರದ+ ಬುದ್ಬುದಂಗಳೊ
ತಿಳಿಯಲ್+ಅರಿದೆನೆ +ಹರಿಗೆ +ಮುಸುಕಿತು
ಬಳಿಯ +ಚೌರಿಗಳ್+ಉಲಿವ +ಘಂಟೆಯ +ಬಿರುದಿನ್+ಉಬ್ಬಟೆಯ
ತಳಪಟದೊಳ್+ಔಕಿದರು +ತೊಡೆ+ಸಂ
ಕಲೆಯ +ತೊಲಗದ+ ಕಂಭದ+ಪ್ರತಿ
ಬಲರು+ ಹಾಣಾಹಾಣಿಯಲಿ +ಹೊಯಿದಾಡಿದರು +ಕಡುಗಿ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ಬಲಸಮುದ್ರದ ಬುದ್ಬುದಂಗಳೊ ತಿಳಿಯಲರಿದೆನೆ