ಅಕಟ ಸಿಂಹಕೆ ಮಲೆತುದೋ ಜಂ
ಬುಕನು ನೋಡೈ ಸೂತ ಭೀಷ್ಮನ
ಶಕುತಿಗಂದಿದಿರಾದ ಮದದಲಿ ಮುಂದುಗಾಣನಿವ
ಚಕಿತ ಚಾಪ ಶಿಖಂಡಿ ನಿಲು ಸಾ
ಯಕದ ಮೊನೆಯಲಿ ಮಾತನಾಡುವು
ದುಕುತಿ ಚಾಪಳವೇಕೆನುತ ಕಣೆಗೆದರಿದನು ದ್ರೋಣ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೨ ಸಂಧಿ, ೪೦ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ದ್ರೋಣನು ಸಾರಥಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ, ಸಿಂಹದೆದುರಿಗೆ ನರಿಯು ಸೆಟೆದು ನಿಂತಿದೆ ನೋಡು, ಭೀಷ್ಮನೆದುರಿಗೆ ನಿಂತ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೆನೆದು ಇವನು ಮುಂದುಗಾಣದಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಬಿಲ್ಲು ಹಿಡಿದಿರುವ ಶಿಖಂಡಿ ಬಾಣದಿಂದ ಮಾತಾಡುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಮಾತಿನ ಚಪಲವೇಕೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟನು.
ಅರ್ಥ:
ಅಕಟ: ಅಯ್ಯೋ; ಸಿಂಹ: ಕೇಸರಿ; ಮಲೆತು: ಕೊಳೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ, ಸೊಕ್ಕಿದ; ಜಂಬುಕ: ನರಿ; ನೋಡು: ವೀಕ್ಷಿಸು; ಸೂತ: ಸಾರಥಿ; ಇದಿರು: ಎದುರ; ಮದ: ಅಹಂಕಾರ; ಮುಂದುಗಾಣು: ಮುಂದೆ ತೋರು; ಚಕಿತ: ವಿಸ್ಮಿತನಾದವನು; ಚಾಪ: ಬಿಲ್ಲು; ಶಿಖಂಡಿ: ನಪುಂಸಕ; ನಿಲು: ನಿಲ್ಲು; ಸಾಯಕ: ಬಾಣ, ಅಂಬು; ಮೊನೆ: ಚೂಪಾದ ತುದಿ; ಮಾತು: ನುಡಿ; ಉಕುತಿ: ಮಾತು; ಚಾಪಳ: ಚಂಚಲ ಸ್ವಭಾವದವನು; ಕಣೆ: ಬಾಣ; ಕೆದರು: ಹರಡು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಅಕಟ +ಸಿಂಹಕೆ +ಮಲೆತುದೋ +ಜಂ
ಬುಕನು+ ನೋಡೈ +ಸೂತ +ಭೀಷ್ಮನ
ಶಕುತಿಗ್+ಅಂದ್+ಇದಿರಾದ +ಮದದಲಿ +ಮುಂದುಗಾಣನಿವ
ಚಕಿತ +ಚಾಪ +ಶಿಖಂಡಿ +ನಿಲು +ಸಾ
ಯಕದ +ಮೊನೆಯಲಿ +ಮಾತನಾಡುವುದ್
ಉಕುತಿ +ಚಾಪಳವೇಕ್+ಎನುತ +ಕಣೆ+ಕೆದರಿದನು +ದ್ರೋಣ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ಅಕಟ ಸಿಂಹಕೆ ಮಲೆತುದೋ ಜಂಬುಕನು ನೋಡೈ
(೨) ಶಿಖಂಡಿಯನ್ನು ಹಂಗಿಸುವ ಪರಿ – ಚಕಿತ ಚಾಪ ಶಿಖಂಡಿ ನಿಲು ಸಾಯಕದ ಮೊನೆಯಲಿ ಮಾತನಾಡುವು
ದುಕುತಿ ಚಾಪಳವೇಕೆ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 