ಪದ್ಯ ೯: ವೈಶಂಪಾಯನರು ಭಾರತ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಹೇಗೆ ಪೂಜಿಸಿದರು?

ವಿತತ ಪುಸ್ತಕವನು ಸುಗಂಧಾ
ಕ್ಷತೆಯೊಳರ್ಚಿಸಿ ಸೋಮ ಸೂರ್ಯ
ಕ್ಷಿತಿ ಜಲಾನಲ ವಾಯು ಗಗನಾದಿಗಳಿಗಭಿನಮಿಸಿ
ಶ್ತಮಖಾದಿ ಸಮಸ್ತ ದೇವ
ಪ್ರತಿಗೆರಗಿ ಸರೋಜಭವ ಪಶು
ಪತಿಗಳಿಗೆ ಕೈ ಮುಗಿದು ವಿಮಲಜ್ಞಾನ ಮುದ್ರೆಯಲಿ (ಆದಿ ಪರ್ವ, ೨ ಸಂಧಿ, ೯ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ವೈಶಂಪಾಯನ ಮಹರ್ಷಿಯು ಮಹತಾದ ಭಾರತ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಉತ್ತಮ ಗಂಧಾಕ್ಷತೆಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಿದನು. ಬಳಿಕ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರು ಭೂಮಿ, ನೀರು, ಅಗ್ನಿ, ವಾಯು, ಆಕಾಶಗಳೆಂಬ ಪಂಚಮಹಾಭೂತಗಳಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದನು. ಇಂದ್ರನೇ ಮೊದಲಾದ ಸಮಸ್ತದೇವತೆಗಳಿಗೂ, ಬ್ರಹ್ಮ, ಶಿವರಿಗೂ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಜ್ಞಾನಮುದ್ರೆಯನು ಧರಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ವಿತತ: ವಿಸ್ತಾರವಾದ; ಪುಸ್ತಕ: ಗ್ರಂಥ; ಗಂಧ: ಚಂದನ; ಅಕ್ಷತೆ: ಅರಿಸಿನ ಅಥವಾ ಕುಂಕುಮ ಲೇಪಿತ ಮಂತ್ರಿತ ಅಕ್ಕಿ; ಅರ್ಚಿಸು: ಪೂಜಿಸು; ಸೋಮ: ಚಂದ್ರ; ಸೂರ್ಯ: ರವಿ; ಕ್ಷಿತಿ: ಭೂಮಿ; ಜಲ: ನೀರು; ಅನಲ: ಅಗ್ನಿ; ವಾಯು: ಗಾಳಿ; ಗಗನ: ಆಗಸ; ಆದಿ: ಮೊದಲಾದ; ಅಭಿನಮಿಸು: ನಮಸ್ಕರಿಸು; ಶತ: ನೂರು; ಮಖ: ಯಾಗ, ಯಜ್ಞ; ಆದಿ: ಮೊದಲಾದ; ಸಮಸ್ತ: ಎಲ್ಲಾ; ದೇವ: ಭಗವಂತ; ಪ್ರತತಿ: ಗುಂಪು, ಸಮೂಹ; ಎರಗು: ನಮಸ್ಕರಿಸು; ಸರೋಜಭವ: ಬ್ರಹ್ಮ; ಸರೋಜ: ಕಮಲ; ಪಶುಪತಿ: ಶಿವ; ಕೈಮುಗಿ: ನಮಸ್ಕರಿಸು; ವಿಮಲ: ನಿರ್ಮಲ; ಜ್ಞಾನ: ತಿಳಿವಳಿಕೆ, ಅರಿವು; ಮುದ್ರೆ: ಚಿಹ್ನೆ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ವಿತತ +ಪುಸ್ತಕವನು +ಸುಗಂಧ
ಅಕ್ಷತೆಯೊಳ್+ಅರ್ಚಿಸಿ +ಸೋಮ +ಸೂರ್ಯ
ಕ್ಷಿತಿ+ ಜಲ+ಅನಲ +ವಾಯು +ಗಗನಾದಿಗಳಿಗ್+ಅಭಿನಮಿಸಿ
ಶತ+ಮಖಾದಿ +ಸಮಸ್ತ+ ದೇವ
ಪ್ರತಿಗ್+ಎರಗಿ +ಸರೋಜಭವ +ಪಶು
ಪತಿಗಳಿಗೆ +ಕೈ+ ಮುಗಿದು+ ವಿಮಲ+ಜ್ಞಾನ+ ಮುದ್ರೆಯಲಿ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಕೈಮುಗಿ, ಎರಗ, ಅಭಿನಮಿಸು – ಸಾಮ್ಯಾರ್ಥ ಪದ