ಪದ್ಯ ೧೦: ಯಾವ ಅಪಶಕುನವು ಕೌರವ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡಿತು?

ಇದಿರಲೌಕಿತು ಗಾಳಿ ಪಟ್ಟದ
ಮದಗಜಾವಳಿ ಮುಗ್ಗಿದವು ಧ್ವಜ
ವದಿರಿದವು ಹೊಡೆಗೆಡೆದು ಹೊಳೆದುದು ತೇರು ದಳಪತಿಯ
ಬಿದಿರಿದವು ತಡಿಸಹಿತ ಥಟ್ಟಿನ
ಕುದುರೆ ಮೈಗಳಲಾಯುಧದ ಕಿಡಿ
ಯುದುರಿದವು ಕುರುಬಲದಲದ್ಭುತವಾಯ್ತು ನಿಮಿಷದಲಿ (ಶಲ್ಯ ಪರ್ವ, ೨ ಸಂಧಿ, ೧೦ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಈ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಇದಿರಿನಿಂದ ಬಿರುಗಾಳಿ ಬೀಸಿತು ಪಟ್ಟದಾನೆಗಳು ಎಡವಿಬಿದ್ದವು. ಧ್ವಜಗಳು ಅಲುಗಾಡಿದವು. ಶಲ್ಯನ ತೇರು ಉರುಳಿತು. ಕುದುರೆಗಳು ತಡಿಸಹಿತ ನಡುಗಿ ಬಿದ್ದವು. ಕತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಿಡಿಗಳುದುರಿದವು. ನಿಮಿಷ ಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾತಗಳು ತೋರಿದವು.

ಅರ್ಥ:
ಇದಿರು: ಎದುರು; ಔಕು: ಒತ್ತು, ಹಿಚುಕು; ಗಾಳಿ: ವಾಯು; ಪಟ್ಟ: ಅಧಿಕಾರ ಸೂಚಕವಾದ ಚಿನ್ನದ ಪಟ್ಟಿ, ಹಣೆಗಟ್ಟು; ಮದಗಜ: ಮತ್ತಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಆನೆ; ಆವಳಿ: ಗುಂಪು; ಮುಗ್ಗು: ಬೀಳು; ಧ್ವಜ: ಬಾವುಟ; ಅದಿರು: ಅಲುಗಾಡು; ಹೊಡೆ: ಬೀಳು; ತೇರು: ಬಂಡಿ; ದಳಪತಿ: ಸೇನಾಧಿಪತಿ; ಬಿದಿರು: ಕೆದರು, ಚೆದರು; ತಡಿ: ಕುದುರೆಯ ಜೀನು; ಥಟ್ಟು: ಗುಂಪು; ಕುದುರೆ: ಅಶ್ವ; ಮೈ: ದೇಹ; ಆಯುಧ: ಶಸ್ತ್ರ; ಕಿಡಿ: ಬೆಂಕಿ; ಉದುರು: ಹೊರಹೊಮ್ಮು; ಅದ್ಭುತ: ಆಶ್ಚರ್ಯ; ನಿಮಿಷ: ಕ್ಷಣಮಾತ್ರ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಇದಿರಲ್+ಔಕಿತು +ಗಾಳಿ +ಪಟ್ಟದ
ಮದಗಜಾವಳಿ+ ಮುಗ್ಗಿದವು +ಧ್ವಜವ್
ಅದಿರಿದವು +ಹೊಡೆ+ಕೆಡೆದು +ಹೊಳೆದುದು +ತೇರು+ ದಳಪತಿಯ
ಬಿದಿರಿದವು+ ತಡಿಸಹಿತ+ ಥಟ್ಟಿನ
ಕುದುರೆ +ಮೈಗಳಲ್+ಆಯುಧದ +ಕಿಡಿ
ಉದುರಿದವು +ಕುರುಬಲದಲ್+ಅದ್ಭುತವಾಯ್ತು +ನಿಮಿಷದಲಿ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಬಿರುಗಾಳಿ ಎಂದು ಹೇಳಲು – ಔಕಿತು ಗಾಳಿ;
(೨) ಗಾಳಿ ಆವಳಿ – ಪ್ರಾಸ ಪದ