ಬೀಳಹೊಯ್ದನು ಬಿರುದರನು ಬಿರು
ಗಾಳಿಯಾಗಿ ವರೂಥಚಯವನು
ಕಾಳುಕಿಚ್ಚಾಗುರುಹಿದನು ಫಣಿಯಾಗಿ ತುಡುಕಿದನು
ಮೇಲುಗವಿದನು ಜಲಧಿಯಾಗಿ ನೃ
ಪಾಲನಿಕರದೊಳುರುಳಿದನು ಗಿರಿ
ಜಾಳವಾಗಿ ಘಟೋತ್ಕಚನು ಘಲ್ಲಿಸಿದನತಿರಥರ (ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೯ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಬಿರುಗಾಳಿಯಾಗಿ ಬೀಸಿ ವೀರರನ್ನುರುಳಿಸಿದನು. ಕಾಡುಗಿಚ್ಚಾಗಿ ರಥಗಳನ್ನು ಸುಟ್ಟನು. ಹಾವಾಗಿ ಕಚ್ಚಿದನು, ಸಮುದ್ರವಾಗಿ ಕೊಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಹೋದನು. ಬೆಟ್ಟವಾಗಿ ಶತ್ರುಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಅತಿರಥರನ್ನು ಪೀಡಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಬೀಳು: ಬಾಗು; ಹೊಯ್ದು: ಹೊಡೆ; ಬಿರುದು: ಗೌರವ ಸೂಚಕ ಪದ; ಬಿರುದರು: ಪರಾಕ್ರಮಿ; ಬಿರುಗಾಳಿ: ಸುಂಟರಗಾಳಿ; ವರೂಥ: ತೇರು, ರಥ; ಚಯ: ಗುಂಪು; ಕಾಳುಕಿಚ್ಚು: ಬೆಂಕಿ; ಉರು: ತಾಪಗೊಳಿಸು; ಫಣಿ: ಹಾವು; ತುಡುಕು: ಹೋರಾಡು, ಸೆಣಸು; ಕವಿ: ಆವರಿಸು; ಜಲಧಿ: ಸಾಗರ; ನೃಪಾಲ: ರಾಜ; ನಿಕರ: ಗುಂಪು; ಉರುಳು: ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬೀಳು, ನೆಲದ ಮೇಲೆ ತಿರುಗು; ಗಿರಿ: ಬೆಟ್ಟ; ಘಲ್ಲಿಸು: ಪೀಡಿಸು; ಅತಿರಥ: ಪರಾಕ್ರಮಿ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಬೀಳಹೊಯ್ದನು+ ಬಿರುದರನು +ಬಿರು
ಗಾಳಿಯಾಗಿ +ವರೂಥ+ಚಯವನು
ಕಾಳುಕಿಚ್ಚಾಗ್+ಉರುಹಿದನು +ಫಣಿಯಾಗಿ +ತುಡುಕಿದನು
ಮೇಲು+ಕವಿದನು +ಜಲಧಿಯಾಗಿ +ನೃ
ಪಾಲ+ನಿಕರದೊಳ್+ಉರುಳಿದನು +ಗಿರಿ
ಜಾಳವಾಗಿ +ಘಟೋತ್ಕಚನು +ಘಲ್ಲಿಸಿದನ್+ಅತಿರಥರ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಬಿರುದರನು ಬಿರುಗಾಳಿಯಾಗಿ, ಘಟೋತ್ಕಚನು ಘಲ್ಲಿಸಿದ – ಪದಗಳ ಬಳಕೆ
(೨) ಬಿರುಗಾಳಿ, ಕಾಳುಕಿಚ್ಚು, ಫಣಿ, ಜಲಧಿ, ಗಿರಿಜಾಳ – ಮಾಯಾವತಾರಗಳು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 