ಪದ್ಯ ೮೦: ಯೊಧರ ಪ್ರಾಣಗಳು ಎಲ್ಲಿ ಹಾರಿದವು?

ತಿರುಹಿ ಬಿಸುಟವು ಕಾಲುಗಾಹಿನ
ತುರಗವನು ಮುಂಬಾರೆಕಾರರ
ಶಿರವನೈದಾರೇಳನಡಸಿದವಣಲ ಹೊಳಲಿನೊಳು
ಅರರೆ ಪಟ್ಟೆಯ ಲೌಡಿ ಖಂಡೆಯ
ದುರವಣೆಯ ಹೊಯಿಲಿನೊಳು ರಿಪುಗಜ
ವುರುಳಿದವು ತೆರಳಿದವು ಜೋದರ ಜೀವವಂಬರಕೆ (ಭೀಷ್ಮ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೮೦ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಕಾವಲಿಗಿದ್ದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಎಸೆದವು, ಆನೆಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬಂದ ಕಂಬಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಐದಾರು ಜನ ಯೋಧರನ್ನು ತೆಗೆದೆಸೆದು ಹೆಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಿದವು. ಲೌಡಿ, ಖಂಡೆಯ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ವೈರಿ ಸೈನ್ಯದ ಆನೆಗಳು ಉರುಳಿದವು. ಯೋಧರ ಪ್ರಾಣಗಳು ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿದವು.

ಅರ್ಥ:
ತಿರುಹು: ತಿರುಗಿಸು, ಸುತ್ತಿಸು; ಬಿಸುಟು: ಹೊರಹಾಕು; ಕಾಲುಗಾಹಿ: ಬೆಂಗಾವಲು; ತುರಗ: ಕುದುರೆ; ಮುಂಬಾರೆಕಾರ: ಮುಂದಿನ ಸರದಿಯವ; ಶಿರ: ತಲೆ; ಐದು: ಬಂದು ಸೇರು; ಅಡಸು: ಮುತ್ತು, ಆಕ್ರಮಿಸು; ಹೊಳಲು: ಪ್ರಕಾಶ; ಅರರೆ: ಆಶ್ಚರ್ಯದ ಸಂಕೇತ; ಪಟ್ಟೆ: ಲೋಹದ ಪಟ್ಟಿ; ಲೌಡಿ: ಕಬ್ಬಿಣದ ಆಯುಧ; ಖಂಡೆಯ: ಕತ್ತಿ; ಉರವಣೆ: ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕಬ್ಬಿಣದ ಆಯುಧ; ಹೊಯಿಲು: ಏಟು, ಹೊಡೆತ; ರಿಪು: ವೈರಿ; ಗಜ: ಆನೆ; ಉರುಳು: ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬೀಳು; ತೆರಳು: ಹೋಗು, ನಡೆ; ಜೋದ: ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕೂತು ಹೋರಾಡುವ ಯೋಧ; ಅಂಬರ: ಆಗಸ; ಜೀವ: ಪ್ರಾಣ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತಿರುಹಿ +ಬಿಸುಟವು +ಕಾಲುಗಾಹಿನ
ತುರಗವನು +ಮುಂಬಾರೆಕಾರರ
ಶಿರವನ್+ಐದಾರೇಳನ್+ಅಡಸಿದವಣಲ+ ಹೊಳಲಿನೊಳು
ಅರರೆ+ ಪಟ್ಟೆಯ +ಲೌಡಿ +ಖಂಡೆಯದ್
ಉರವಣೆಯ +ಹೊಯಿಲಿನೊಳು +ರಿಪು+ಗಜವ್
ಉರುಳಿದವು +ತೆರಳಿದವು+ ಜೋದರ +ಜೀವವ್+ಅಂಬರಕೆ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಸತ್ತರು ಎಂದು ಹೇಳಲು – ತೆರಳಿದವು ಜೋದರ ಜೀವವಂಬರಕೆ