ಅಣಲೋಳಷ್ಪಾದಶ ಮಹಾಕ್ಷೋ
ಹಿಣಿಗಳಡಗಿದವೆಂಬುದಿದು ಭೂ
ಷಣವೆ ಜೀಯ ಮುರಾರಿ ನಿನ್ನಯ ರೋಮಕೂಪದಲಿ
ಗಣನೆಗೆಟ್ಟಜರುದ್ರಸುರಸಂ
ದಣಿಗಳಿವೆ ಜಠರದ ಜಗಂಗಳ
ನೆಣಿಸಬಲ್ಲವರಾರು ಸಾಕಿನ್ನೆನ್ನ ಸಲಹೆಂದ (ಭೀಷ್ಮ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೮೭ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಹದಿನೆಂಟು ಅಕ್ಷೋಹಿಣೀ ಸೈನ್ಯವು ನಿನ್ನ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದವು. ಇದೇನೂ ನಿನ್ನ ಹಿರಿಮೆಯಲ್ಲ, ನಿನ್ನ ರೋಮಕೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಬ್ರಹ್ಮ ರುದ್ರರ ಗುಂಪುಗಳಿವೆ. ನಿನ್ನ ಜಠರದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವಗಳೇಷ್ಟು ಎನ್ನುವುದೆನ್ನೆಣಿಸಲು ಯಾರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯ? ಇನ್ನು ಈ ವಿಶ್ವರೂಪವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನನ್ನನ್ನು ಕಾಪಾಡು ಎಂದು ಬೇಡಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಅಣಲು: ಬಾಯಿಯ ಒಳಭಾಗ; ಅಷ್ಟಾದಶ: ಹದಿನೆಂಟು; ಅಕ್ಷೋಹಿಣಿ: ೨೧೮೭೦ ಆನೆಗಳು + ೨೧೮೭೦ ರಥಗಳು + ೬೫೬೧೦ ಕುದುರೆಗಳು + ೧೦೯೩೫೦ ಕಾಲಾಳುಗಳಿರುವ ಸೈನ್ಯ ಸಮೂಹ; ಅಡಗು: ಅವಿತುಕೊಳ್ಳು; ಭೂಷಣ: ಅಲಂಕರಿಸುವುದು; ಜೀಯ: ಒಡೆಯ; ಮುರಾರಿ: ಕೃಷ್ಣ; ರೋಮ: ಕೂದಲು; ಕೂಪ: ಬಾವಿ; ಗಣನೆ: ಎಣಿಕೆ; ರುದ್ರ: ಶಿವನ ಗಣ; ಸುರ: ದೇವತೆ; ಸಂದಣಿ: ಗುಂಪು; ಜಠರ: ಹೊಟ್ಟೆ; ಜಗ: ಜಗತ್ತು; ಎಣಿಸು: ಲೆಕ್ಕಮಾಡು; ಬಲ್ಲವ: ತಿಳಿದವ; ಸಾಕು: ನಿಲ್ಲಿಸು; ಸಲಹು: ಕಾಪಾಡು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಅಣಲೊಳ್+ಅಷ್ಪಾದಶ+ ಮಹ+ಅಕ್ಷೋ
ಹಿಣಿಗಳ್+ಅಡಗಿದವ್+ಎಂಬುದ್+ಇದು+ ಭೂ
ಷಣವೆ +ಜೀಯ +ಮುರಾರಿ+ ನಿನ್ನಯ +ರೋಮ+ಕೂಪದಲಿ
ಗಣನೆಗೆಟ್ಟಜ+ ರುದ್ರ+ಸುರ+ಸಂ
ದಣಿಗಳಿವೆ +ಜಠರದ +ಜಗಂಗಳನ್
ಎಣಿಸಬಲ್ಲವರಾರು +ಸಾಕಿನ್+ಎನ್ನ +ಸಲಹೆಂದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ವಿಶ್ವರೂಪದ ವಿವರಣೆ – ನಿನ್ನಯ ರೋಮಕೂಪದಲಿ ಗಣನೆಗೆಟ್ಟಜರುದ್ರಸುರಸಂ
ದಣಿಗಳಿವೆ ಜಠರದ ಜಗಂಗಳನೆಣಿಸಬಲ್ಲವರಾರು
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 