ಪದ್ಯ ೨೨: ದುಶ್ಯಾಸನ ದಳವು ಹೇಗಿತ್ತು?

ಹಲಗೆ ಕಡೆತಲೆ ಹರಿಗೆ ಖಂಡೆಯ
ಹೊಳೆವ ಮಡ್ಡು ಕಠಾರಿ ಡೊಂಕಣಿ
ಬಿಲು ಸರಳು ತೋಡಿಟ್ಟಿ ಮುದ್ಗರ ಪಿಂಡಿವಾಳ ಚಯ
ತಲೆಯ ನೇಣಿನ ಕೈಯ ಚೌರಿಯ
ಲುಳಿಯ ಜೋಡಿನ ಕಟಿಯ ಗಂಟೆಯ
ದಳವನೀಕ್ಷಿಸು ಪಾರ್ಥ ದುಶ್ಯಾಸನನ ಪಯದಳವ (ಭೀಷ್ಮ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೨೨ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿನ ಗುರಾಣಿ, ಕತ್ತಿ, ಕಠಾರಿ, ಡೊಂಕಣಿ, ಬಿಲ್ಲು ಬಾಣ, ಮುದ್ಗರ, ಭಿಂಡಿವಾಳ, ಕತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿ ಕೊಲ್ಲುವ ಹಗ್ಗಗಳಿಂದ ಸಜ್ಜಿತವಾಗಿದೆ, ಸೊಂಟದಲ್ಲಿ ಕಿರುಗೆಜ್ಜೆ ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಪಾದರಕ್ಷೆಗಳು, ನೋಡು ಅರ್ಜುನ ಅದು ದುಶ್ಯಾಸನ ಕಾಲಾಳಿನ ಸೈನ್ಯ.

ಅರ್ಥ:
ಹಲಗೆ: ಪಲಗೆ, ಒಂದು ಬಗೆಯ ಗುರಾಣಿ; ಕಡಿತಲೆ: ಕತ್ತಿ, ಖಡ್ಗ; ಹರಿಗೆ: ಚಿಲುಮೆ; ಖಂಡೆಯ: ಕತ್ತಿ, ಖಡ್ಗ; ಹೊಳೆ: ಪ್ರಖಾಸಹ್; ಮಡ್ಡು: ಸೊಕ್ಕು, ಅಹಂಕಾರ; ಕಠಾರಿ: ಬಾಕು, ಚೂರಿ, ಕತ್ತಿ; ಡೊಂಕಣಿ: ಈಟಿ; ಬಿಲು: ಬಿಲ್ಲು, ಚಾಪ; ಸರಳು: ಬಾಣ; ತೋಡಿಟ್ಟ: ದೇಹವನ್ನು ಬಗೆವಷ್ಟು ಚೂಪಾದ ಈಟಿ; ಮುದ್ಗರ: ಗದೆ; ಪಿಂಡಿವಾಳ: ಒಂದು ಬಗೆಯ ಆಯುಧ, ಈಟಿ; ಚಯ: ಸಮೂಹ; ತಲೆ: ಶಿರ; ನೇಣು: ಹಗ್ಗ, ಹುರಿ; ಕೈ: ಹಸ್ತ; ಚೌರಿ: ಚಾಮರ; ಲುಳಿ: ರಭಸ; ಜೋಡು: ಜೊತೆ; ಕಟಿ: ಸೊಂಟ; ಗಂಟೆ: ಕಿರುಗೆಜ್ಜೆ; ದಳ: ಸಮೂಹ, ಸೈನ್ಯ; ಈಕ್ಷಿಸು: ನೋದು; ಪಯದಳ: ಕಾಲಾಳು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹಲಗೆ +ಕಡೆತಲೆ+ ಹರಿಗೆ +ಖಂಡೆಯ
ಹೊಳೆವ +ಮಡ್ಡು +ಕಠಾರಿ+ ಡೊಂಕಣಿ
ಬಿಲು +ಸರಳು +ತೋಡಿಟ್ಟಿ +ಮುದ್ಗರ +ಪಿಂಡಿವಾಳ+ ಚಯ
ತಲೆಯ +ನೇಣಿನ +ಕೈಯ +ಚೌರಿಯ
ಲುಳಿಯ +ಜೋಡಿನ +ಕಟಿಯ +ಗಂಟೆಯ
ದಳವನೀಕ್ಷಿಸು +ಪಾರ್ಥ +ದುಶ್ಯಾಸನನ+ ಪಯದಳವ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಆಯುಧಗಳ ಹೆಸರು – ಕಡೆತಲೆ, ಖಂಡೆಯ, ಮಡ್ಡು, ಕಠಾರಿ, ದೊಂಕಣಿ, ಬಿಲು, ಸರಳು, ತೋಡಿಟ್ಟಿ, ಮುದ್ಗರ, ಪಿಂಡಿವಾಳ