ಪದ್ಯ ೩೯: ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದನು?

ಆವುದೈ ನೀನರಿದ ಬಿಲು ವಿ
ದ್ಯಾವಿಷಯ ಘನ ಚಾಪವೇದಾ
ರ್ಥಾವಳಿಯು ಶರಮೌಕ್ತಿಕೋಪನ್ಯಾಸವೆಂತೆಂತು
ಕೋವಿದಾಭಾಸಕರ ಜಯ ನಿನ
ಗಾವ ಪರಿ ತೆಗೆ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾ
ಭಾವಗೋಷ್ಠಿಯ ಬಲ್ಲೊಡರಿಯೆಂದೆಚ್ಚನರ್ಜುನನ (ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ೯ ಸಂಧಿ, ೩೯ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಅರ್ಜುನ, ನೀನು ಯಾವ ಬಿಲ್ಲುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕಲಿತಿರುವೆ? ಧರ್ನುವೇದದ ಯಾವ ಅರ್ಥವನ್ನು ಅರಿತಿರುವೆ? ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗದ ಯಾವ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಬಲ್ಲೆ? ಪಂಡಿತರಂತೆ ತೋರುವವರು ವಾದದಲ್ಲಿ ಜಯಿಸಿದೆವೆಂದು ಕೊಚ್ಚಿಕೊಂಡ ಹಾಗೆ ಉಬ್ಬಬೇಡ. ಶಸ್ತ್ರ ವಿದ್ಯೆಯ ನಿಜವಾದ ಹುರೂಲನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದರೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡು, ಎಂದು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲೆ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಅರಿ: ತಿಳಿ; ಬಿಲು: ಬಿಲ್ಲು, ಚಾಪ; ವಿದ್ಯ: ಜ್ಞಾನ; ವಿಷಯ: ಭೋಗಾಭಿಲಾಷೆ; ಘನ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಚಾಪ: ಬಿಲ್ಲು; ಮೌಕ್ತಿಕ: ಮುತ್ತು; ಶರ: ಬಾಣ; ಉಪನ್ಯಾಸ: ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ, ಬೋಧನೆ; ಕೋವಿದ: ಪಂಡಿತ; ಭಾಸ: ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ತೋರುವಿಕೆ; ಜಯ: ಗೆಲುವು; ಪರಿ: ರೀತಿ; ತೆಗೆ: ಹೊರತರು, ಬಿಡು; ಶಸ್ತ್ರ: ಆಯುಧ; ಭಾವ: ಅಭಿಪ್ರಾಯ, ಅಂತರ್ಗತ ಅರ್ಥ; ಗೋಷ್ಠಿ: ಗುಂಪು, ಕೂಟ; ಬಲ್ಲ: ತಿಳಿದವ; ಅರಿ: ತಿಳಿ; ಎಚ್ಚು: ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಆವುದೈ +ನೀನ್+ಅರಿದ+ ಬಿಲು+ ವಿ
ದ್ಯಾ+ವಿಷಯ +ಘನ +ಚಾಪ+ವೇದಾ
ರ್ಥಾವಳಿಯು +ಶರ+ಮೌಕ್ತಿಕ+ಉಪನ್ಯಾಸವ್+ಎಂತೆಂತು
ಕೋವಿದಾ+ಭಾಸಕರ+ ಜಯ +ನಿನ
ಗಾವ +ಪರಿ+ ತೆಗೆ+ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾ
ಭಾವಗೋಷ್ಠಿಯ +ಬಲ್ಲೊಡ್+ಅರಿ+ಎಂದ್+ಎಚ್ಚನ್+ಅರ್ಜುನನ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಬಿಲು, ಚಾಪ – ಸಮನಾರ್ಥಕ ಪದ
(೨) ಚಾಪವೇದಾರ್ಥಾವಳಿ, ಶರಮೌಕ್ತಿಕೋಪನ್ಯಾಸ, ಕೋವಿದಾಭಾಸಕರ, ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾಭಾವಗೋಷ್ಠಿ – ಪದಗಳ ಪ್ರಯೋಗ