ಪದ್ಯ ೧೧: ಕೀಚಕನ ಮೇಲೆ ಯಾರು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದರು?

ಜಗವ ಕೆಡಹಲು ಜಲಜ ವಿಶಿಖನು
ಬಿಗಿದ ಬಲೆಯಿವಳಲ್ಲಲೇ ಯೋ
ಗಿಗಳ ಯತಿಗಳನೆಸಲು ಕಾಮನು ಮಸೆದ ಕೂರಲಗೋ
ಮುಗುದನಾದನು ಕಾಮನಂಬುಗ
ಳುಗಿದವೆದೆಯಲಿ ನಟ್ಟದೃಷ್ಟಿಯ
ತೆಗೆಯಲಾರದೆ ಸೋತು ಕೀಚಕ ಪಾತಕವ ನೆನೆದ (ವಿರಾಟ ಪರ್ವ, ೨ ಸಂಧಿ, ೧೧ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಜಗತ್ತನ್ನು ಕೆಡವಲು ಕಾಮನು ಕಟ್ಟಿದ ಬಲೆ ಇವಳೋ ಏನೋ, ಯೋಗಿಗಳನ್ನು ಯತಿಗಳನ್ನೂ ಘಾತಿಸಲು ಮನ್ಮಥನ ಮಸೆದ ಚೂಪಾದ ಅಲಗೇ ಇವಳೋ, ಕೀಚಕನಿಗೆ ಏನೂ ತೋಚದಂತಾಯಿತು, ಮನ್ಮಥನ ಬಾಣಗಳು ಅವನೆದೆಯಲ್ಲಿ ನಟ್ಟವು, ಅವಳಲ್ಲಿ ನಟ್ಟ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಹಿಂದೆಗೆಯಲು ಅವನು ಅಸಮರ್ಥನಾದನು. ದ್ರೌಪದಿಗೆ ಸೋತ ಕೀಚಕನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪಾಪಕೃತ್ಯವನ್ನು ಚಿಂತಿಸಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಜಗ: ಜಗತ್ತು, ಪ್ರಪಂಚ; ಕೆಡಹು: ಹಾಳುಮಾಡು; ಜಲಜ: ತಾವರೆ; ವಿಶಿಖ: ಬಾಣ; ಬಿಗಿ: ಬಂಧಿಸು; ಬಲೆ: ಜಾಲ; ಯೋಗಿ: ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿ ನಿರೋಧ ಮಾಡುವವನು; ಯತಿ: ಸಂನ್ಯಾಸಿ; ಕಾಮ: ಮನ್ಮಥ; ಮಸೆ: ಹರಿತವಾದುದು; ಕೂರಲಗು: ಹರಿತವಾದ ಬಾಣ; ಮುಗುದ: ಪಟವನ್ನು ತಿಳಿಯದವನು; ಅಂಬು: ಬಾಣ; ಉಗಿ: ಹೊರಹಾಕು; ಎದೆ: ಹೃದಯ; ದೃಷ್ಟಿ: ನೋಟ; ತೆಗೆ: ಈಚೆಗೆ ತರು, ಹೊರತರು; ಸೋತು: ಪರಾಭವ ಹೊಂದು; ಪಾತಕ: ಕೆಟ್ಟಕೆಲಸ, ಪಾಪ; ನೆನೆ: ಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೋ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಜಗವ +ಕೆಡಹಲು +ಜಲಜ+ ವಿಶಿಖನು
ಬಿಗಿದ+ ಬಲೆಯಿವಳಲ್ಲಲೇ+ ಯೋ
ಗಿಗಳ+ ಯತಿಗಳನೆಸಲು +ಕಾಮನು +ಮಸೆದ +ಕೂರಲಗೋ
ಮುಗುದನಾದನು+ ಕಾಮನ್+ಅಂಬುಗಳ್
ಉಗಿದವ್+ಎದೆಯಲಿ +ನಟ್ಟ+ದೃಷ್ಟಿಯ
ತೆಗೆಯಲಾರದೆ +ಸೋತು +ಕೀಚಕ +ಪಾತಕವ +ನೆನೆದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ಜಗವ ಕೆಡಹಲು ಜಲಜ ವಿಶಿಖನು ಬಿಗಿದ ಬಲೆಯಿವಳಲ್ಲಲೇ; ಯೋ
ಗಿಗಳ ಯತಿಗಳನೆಸಲು ಕಾಮನು ಮಸೆದ ಕೂರಲಗೋ – ದ್ರೌಪದಿಯ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪರಿ