ಪದ್ಯ ೧೦: ಧರ್ಮವ್ಯಾಧನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯರ ಸ್ಥಿತಿ ಹೇಗಿತ್ತು?

ಒಳಗೆ ಮಂಚದ ಮೇಲೆ ನಡುಗುವ
ತಲೆಯ ತೆರಳಿದ ಮೈಯ್ಯ ಬೆಳುಪಿನ
ತಲೆನವಿರ ತಗ್ಗಿದ ಶರೀರದ ನೆಗ್ಗಿದವಯವದ
ತಳಿತ ಸೆರೆಗಳ ತಾರಿದಾನನ
ದಿಳಿದ ಹುಬ್ಬಿನ ಹುದಿದ ಕಣ್ಗಳ
ಚಲಿತ ವಚನದ ವೃದ್ಧರನು ತೋರಿದನು ಮುನಿಸುತಗೆ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೧೬ ಸಂಧಿ, ೧೦ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಧರ್ಮವ್ಯಾಧನ ಮನೆಯೊಳಗೆ ಮಂಚದ ಮೇಲೆ ಅವನ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳಿದ್ದರು. ಅತಿವೃದ್ಧರಾದ ಅವರ ತಲೆಗಳು ನಡುಗುತ್ತಿದ್ದವು, ಮೈಗಳು ಕೃಶವಾಗಿದ್ದವು, ತಲೆಗೂದಲುಗಳು ನೆರೆತಿದ್ದವು, ಶರೀರ ಕುಗ್ಗಿದ್ದವು, ಅವಯವಗಳು ನೆಗ್ಗಿದ್ದವು, ನರಗಳು ಉಬ್ಬಿದ್ದವು, ಹುಬ್ಬುಗಲು ಜೋತು ಬಿದ್ದಿದ್ದವು, ಕಣ್ಣುಗಳು ಕುಳಿಬಿದ್ದಿದ್ದವು ಅವರ ಮಾತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದ್ದವು.

ಅರ್ಥ:
ಒಳಗೆ: ಅಂತರ್ಯ; ಮಂಚ: ಪರ್ಯಂಕ; ನಡುಗು: ಅಲ್ಲಾಡು; ತಲೆ: ಶಿರ; ತೆರಳು: ಸುಕ್ಕುಗಟ್ಟು; ಮೈಯ್ಯ: ತನು, ಶರೀರ; ಬೆಳುಪು: ಸಿತವರ್ಣ; ನವಿರು:ಕೂದಲು, ಕೇಶ; ತಗ್ಗು: ಕುಗ್ಗಿರುವ ಸ್ಥಿತಿ; ಶರೀರ: ದೇಹ; ನೆಗ್ಗು: ಕುಗ್ಗು, ಕುಸಿ; ಅವಯವ: ಶರೀರದ ಅಂಗ; ತಳಿತ: ಚಿಗುರಿದ; ಸೆರೆ: ನರ; ತಾರು: ಸೊರಗು, ಬಡಕಲಾಗು; ಆನನ: ಮುಖ; ಇಳಿ: ಜಗ್ಗು; ಹುಬ್ಬು: ಕಣ್ಣ ಮೇಲಿನ ಕೂದಲು; ಹುದಿ: ಒಳಸೇರು; ಕಣ್ಣು: ನಯನ; ಚಲಿತ: ಓಡಾಟ; ವಚನ:ಮಾತು; ವೃದ್ಧ: ವಯಸ್ಸಾದ; ತೋರು: ಗೋಚರ; ಮುನಿ: ಋಷಿ; ಸುತ: ಮಗ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಒಳಗೆ +ಮಂಚದ +ಮೇಲೆ +ನಡುಗುವ
ತಲೆಯ +ತೆರಳಿದ +ಮೈಯ್ಯ +ಬೆಳುಪಿನ
ತಲೆನವಿರ +ತಗ್ಗಿದ +ಶರೀರದ +ನೆಗ್ಗಿದ್+ಅವಯವದ
ತಳಿತ +ಸೆರೆಗಳ +ತಾರಿದ್+ಆನನದ್
ಇಳಿದ +ಹುಬ್ಬಿನ +ಹುದಿದ +ಕಣ್ಗಳ
ಚಲಿತ +ವಚನದ +ವೃದ್ಧರನು +ತೋರಿದನು +ಮುನಿಸುತಗೆ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ವೃದ್ಧರನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಪರಿ – ನಡುಗುವ ತಲೆಯ, ತೆರಳಿದ ಮೈಯ್ಯ, ಬೆಳುಪಿನ
ತಲೆನವಿರ, ತಗ್ಗಿದ ಶರೀರದ, ನೆಗ್ಗಿದವಯವದ, ಚಲಿತ ವಚನದ