ಹೊಳೆವುತಿದೆ ದೂರದಲಿ ರಜತಾ
ಚಲವ ಕಂಡಂದದಲಿ ಕೆಲದಲಿ
ಬಲವಿರೋಧಿಯ ಪಟ್ಟದಾನೆ ಸುರೆಂದ್ರ ನಂದನನೆ
ನಿಳಯವದೆ ನಸುದೂರದಲಿ ಥಳ
ಥಳಿಸುವಮಳ ಮಣಿ ಪ್ರಭಾಪರಿ
ವಳಯ ರಶ್ಮಿ ನಿಬದ್ಧವಮರಾವತಿಯ ನೋಡೆಂದ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೮ ಸಂಧಿ, ೮೧ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ದೂರದಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಬೆಟ್ಟವೋ ಎಂಬಂತೆ ಇಂದ್ರನ ಪಟ್ಟದಾನೆ ಐರಾವತವು ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವಲ್ಪವೇ ದೂರದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ದೋಷವಿಲ್ಲದ ಮಣಿ ರಶ್ಮಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ದೇವೇಂದ್ರನ ಮನೆಯಿದೆ. ಅದೋ ಹೊಳೆಯುವ ಅಮರಾವತಿಯನ್ನು ನೋಡು ಎಂದು ಮಾತಲಿಯು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಹೊಳೆ: ಪ್ರಕಾಶಿಸು; ದೂರ: ಬಹಳ ಅಂತರ; ರಜತ: ಬೆಳ್ಳಿ; ಅಚಲ: ಬೆಟ್ಟ; ಕಂಡು: ನೋಡು; ಅಂದ: ಚೆಲುವು; ಕೆಲ: ಕೊಂಚ, ಸ್ವಲ್ಪ, ಮಗ್ಗಲು; ಬಲ: ರಾಕ್ಷಸನ ಹೆಸರು; ವಿರೋಧಿ: ವೈರಿ; ಬಲವಿರೋಧಿ: ಇಂದ್ರ; ಆನೆ: ಗಜ; ಸುರೇಂದ್ರ: ಇಂದ್ರ; ನಂದನ: ಮಗ; ನಿಳಯ: ಮನೆ; ನಸು: ಸ್ವಲ್ಪ; ಥಳಥಳಿಸು: ಹೊಳೆ, ಪ್ರಕಾಶಿಸು; ಅಮಳ: ನಿರ್ಮಲ; ಮಣಿ: ಬೆಲೆಬಾಳುವ ರತ್ನ; ಪ್ರಭೆ: ಕಾಂತಿ; ವಳಯ: ಆವರಣ; ರಶ್ಮಿ: ಕಾಂತಿ; ನಿಬದ್ಧ: ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ; ನೋಡು: ವೀಕ್ಷಿಸು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹೊಳೆವುತಿದೆ +ದೂರದಲಿ +ರಜತಾ
ಚಲವ +ಕಂಡಂದದಲಿ +ಕೆಲದಲಿ
ಬಲವಿರೋಧಿಯ +ಪಟ್ಟದಾನೆ +ಸುರೆಂದ್ರ+ ನಂದನನೆ
ನಿಳಯವ್+ಅದೆ+ ನಸು+ದೂರದಲಿ +ಥಳ
ಥಳಿಸುವ್+ಅಮಳ +ಮಣಿ +ಪ್ರಭಾಪರಿ
ವಳಯ +ರಶ್ಮಿ+ ನಿಬದ್ಧವ್+ಅಮರಾವತಿಯ +ನೋಡೆಂದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಇಂದ್ರನನ್ನು ಬಲವಿರೋಧಿ, ಸುರೇಂದ್ರ ಎಂದು ಕರೆದಿರುವುದು
(೨) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ರಜತಾಚಲವ ಕಂಡಂದದಲಿ ಕೆಲದಲಿ ಬಲವಿರೋಧಿಯ ಪಟ್ಟದಾನೆ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 