ನಳಿನನಾಭನ ದುಗ್ಧಶರಧಿಯ
ಬಳಸಿಕೊಂಡಿಹ ಪುಷ್ಕರದ ಹೊರ
ವಳಯದಲಿ ಮೆರೆದಿಪ್ಪುದಾ ಸ್ವಾದೋದ ವಾರಾಶಿ
ಇಳೆಗೆ ಕೋಟೆಯ ನಿಕ್ಕಿದಂತಿರೆ
ಬೆಳೆದ ಲೋಕಾಲೋಕ ಪರ್ವತ
ತಿಳಿವಡಲ್ಲಿಂದತ್ತ ತಿಮಿರವಜಾಂಡ ಪರ್ಯಂತ (ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ೮ ಸಂಧಿ, ೫೩ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಕ್ಷೀರಸಾಗರವನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರವ ಪುಷ್ಕರ ದ್ವೀಪದ ಹೊರಗೆ ಸಿಹಿನೀರಿನ ಸಮುದ್ರವಿದೆ. ಅದರಾಚೆ ಭೂಲೋಕದ ಕೋಟೆಯೋ ಎಂಬಂತೆ ಲೋಕಾಲೋಕ ಪರ್ವತವಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಅಂಧಕಾರವಿದೆ.
ಅರ್ಥ:
ನಳಿನ: ತಾವರೆ; ನಳಿನನಾಭ: ವಿಷ್ಣು; ದುಗ್ಧ: ಹಾಲು, ಕ್ಷೀರ; ಶರಧಿ: ಸಮುದ್ರ; ಬಳಸು: ಆವರಿಸು; ಪುಷ್ಕರ: ತಾವರೆ, ಕಮಲ; ಹೊರವಳಯ: ಆಚೆ; ಮೆರೆ: ಶೋಭಿಸು; ವಾರಾಶಿ: ಸಮುದ್ರ; ಇಳೆ: ಭೂಮಿ; ಕೋಟೆ: ದುರ್ಗ; ಬೆಳೆ: ವೃದ್ಧಿಸು; ಪರ್ವತ: ಗಿರಿ; ತಿಮಿರ: ಅಂಧಕಾರ; ಪರ್ಯಂತ: ವರೆಗೂ; ಸ್ವಾದ: ಸವಿ, ರುಚಿ; ಉದ: ನೀರು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ನಳಿನನಾಭನ +ದುಗ್ಧ+ಶರಧಿಯ
ಬಳಸಿಕೊಂಡಿಹ +ಪುಷ್ಕರದ +ಹೊರ
ವಳಯದಲಿ +ಮೆರೆದಿಪ್ಪುದಾ+ ಸ್ವಾದೋದ +ವಾರಾಶಿ
ಇಳೆಗೆ ಕೋಟೆಯ ನಿಕ್ಕಿದಂತಿರೆ
ಬೆಳೆದ ಲೋಕಾಲೋಕ ಪರ್ವತ
ತಿಳಿವಡಲ್ಲಿಂದತ್ತ ತಿಮಿರವಜಾಂಡ ಪರ್ಯಂತ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ವಾರಾಶಿ, ಶರಧಿ – ಸಮನಾರ್ಥಕ ಪದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 