ಹರಡೆ ಕೆದರಿತು ಬಲದ ಉದಯದ
ಲುರಿಯಲೊದರಿತು ಹಸುಬನೆಡದಲಿ
ಕರಿಯ ಹಕ್ಕಿಯ ತಾರುಹಂಗನ ವಾಮದುಡಿಕೆಗಳ
ನರಿಗಳೊದರಿದವಿದಿರಿನಲಿ ಮೋ
ಹರವ ಮೊಲನಡಹಾಯ್ದವಾನೆಗ
ಳರಚಿ ಕೆಡೆದವು ಮುಗ್ಗಿದವು ರಥವಾಜಿಗಳು ನೃಪರ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೪ ಸಂಧಿ, ೨ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಪಾಂಡವರ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಹಲವಾರು ಅಪಶಕುನಗಳು ಎದುರಾದವು. ಹಾಲಕ್ಕಿ ಬಲದಲ್ಲೂ, ಹಸುಬವು ಸೂರ್ಯೋದಯದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಉರಿಯಲ್ಲಿ ಚೀರಿಕೊಂಡಿತು. ಕಾಗೆಯು ಎಡಕ್ಕೂ ಹಂಗವು ಬಲಕ್ಕೂ ಹಾರಿದವು. ಸೈನ್ಯದ ಇದಿರಲ್ಲೇ ನರಿಗಳು ಅರಚಿದವು. ಮೊಲಗಳು ಸೈನ್ಯವನ್ನು ತಡೆದವು. ಆನೆಗಳು ಘೀಳಿಟ್ತು ಬಿದ್ದವು. ರಥಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಿದ ಕುದುರೆಗಳು ಮುಗ್ಗುರಿಸಿದವು.
ಅರ್ಥ:
ಹರಡೆ: ಶಕುನದ ಹಕ್ಕಿ, ಹಾಲಕ್ಕಿ; ಕೆದರು: ಹರಡು, ಚದರಿಸು, ಬೆದಕು; ಉದಯ: ಹುಟ್ಟ; ಉರಿ: ಸಂಕಟ; ಒದರು: ಚೀರು; ಹಸುಬ: ಹಾರೀತವೆಂಬ ಹಕ್ಕಿ; ಎಡ: ವಾಮಭಾಗ; ಕರಿಯ ಹಕ್ಕಿ: ಕಾಗೆ; ಹಕ್ಕಿ: ಪಕ್ಷಿ; ವಾಮ: ಎಡ; ಒದರು: ಚೀರು; ಇದಿರು: ಎದುರು; ಮೋಹರ: ಸೈನ್ಯ; ಅಡಹಾಯ್ದು: ಅಡ್ಡ ಹಾಕು; ಆನೆ: ಕರಿ, ಇಭ; ಅರಚು: ಕೂಗು; ಕೆಡೆ: ಬೀಳು; ಮುಗ್ಗು: ಮುಗ್ಗುರಿಸು; ರಥ: ಬಂಡಿ; ವಾಜಿ: ಕುದುರೆ; ನೃಪ: ರಾಜ; ತಾರು: ಒಣಗು, ಗುಂಪು; ಹಂಗ: ಶಕುನದ ಹಕ್ಕಿ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹರಡೆ+ ಕೆದರಿತು +ಬಲದ +ಉದಯದಲ್
ಉರಿಯಲ್+ಒದರಿತು +ಹಸುಬನ್+ಎಡದಲಿ
ಕರಿಯ +ಹಕ್ಕಿಯ +ತಾರುಹಂಗನ+ ವಾಮ+ದುಡಿಕೆಗಳ
ನರಿಗಳ್+ಒದರಿದವ್+ಇದಿರಿನಲಿ+ ಮೋ
ಹರವ +ಮೊಲನ್+ಅಡಹಾಯ್ದವ್+ಆನೆಗಳ್
ಅರಚಿ +ಕೆಡೆದವು +ಮುಗ್ಗಿದವು +ರಥ+ವಾಜಿಗಳು +ನೃಪರ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಪಕ್ಷಿಗಳ ಹೆಸರು – ಹರಡೆ, ಹಸುಬ, ಕರಿಯ ಹಕ್ಕಿ, ಹಂಗ
(೨) ಕಾಗೆಯನ್ನು ಕರಿಯ ಹಕ್ಕಿ ಎಂದು ಕರೆದ ಬಗೆ
(೩) ಒದರು, ಅರಚು – ಸಾಮ್ಯಾರ್ಥ ಪದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 