ಮೊದಲಲಿದು ಸದ್ಯೂತವವಸಾ
ನದಲಿ ವಿಷಮ ದ್ಯೂತದಲಿ ನಿಲು
ವುದು ನಿವಾರಣವುಂಟೆ ಮರ್ಮವನಿರಿದ ಸಬಳದಲಿ
ತುದಿಗೆ ತಾನಿದಪಥ್ಯ ಕುರುವ
ರ್ಗದಿ ವಿನಾಶಕ ಬೀಜವದು ನಿಮ
ಗಿದರೊಳಗೆ ಸೊಗಸಾದುದೇ ಕೈಕೊಂಡೆ ನಾನೆಂದ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೩ ಸಂಧಿ, ೭೯ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಇದು ಒಳ್ಳೆಯ ದ್ಯೂತ ಪಂದ್ಯವಾಗಿ ಆರಂಭವಾದರೂ ಕೊನೆಗೆ ಕಷ್ಟಕರವಾದ ದ್ಯೂತವಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಮರ್ಮವನ್ನು ಚುಚ್ಚುವ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೇ? ಈ ದ್ಯೂತವು ಕೊನೆಗೆ ಕೌರವರ ವಿನಾಶದ ಬೀಜವಾಗುತ್ತದೆ. ನಿಮಗೆ ಇದು ಸರಿಯೆಂದು ಕಾಣಿಸಿತೇ? ಆಗಲಿ ನಾನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡೆ ಎಂದು ವಿದುರನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ಮೊದಲು: ಮುನ್ನ; ಸುದ್ಯೂತ: ಒಳ್ಳೆಯ ಪಗಡೆಯಾಟ; ವಿಷಮ: ಕೆಟ್ಟ, ದುಷ್ಟ; ಅವಸಾನ:ಅಂತ್ಯ, ಮುಕ್ತಾಯ; ದ್ಯೂತ: ಪಗಡೆ, ಜೂಜು; ನಿಲುವುದು: ನಿಂತುಕೊಳ್ಳು, ಸ್ಥಾನ; ನಿವಾರಣೆ: ಕಳೆಯುವಿಕೆ; ಮರ್ಮ: ಒಳ ಅರ್ಥ, ಗುಟ್ಟು; ಸಬಳ: ಈಟಿ, ಭರ್ಜಿ; ಇರಿ: ಚುಚ್ಚು; ತುದಿ: ಕೊನೆ; ಪಥ್ಯ: ಯೋಗ್ಯವಾದುದು; ವರ್ಗ: ಗುಂಫು; ವಿನಾಶ: ಹಾಳು, ಅಂತ್ಯ; ಬೀಜ: ಮೂಲ, ಕಾರಣ; ಸೊಗಸು: ಚೆಲುವು; ಕೈಕೊಂಡು: ಒಪ್ಪು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಮೊದಲಲ್+ಇದು +ಸದ್ಯೂತವ್+ಅವಸಾ
ನದಲಿ +ವಿಷಮ +ದ್ಯೂತದಲಿ +ನಿಲು
ವುದು +ನಿವಾರಣವುಂಟೆ +ಮರ್ಮವನ್+ಇರಿದ +ಸಬಳದಲಿ
ತುದಿಗೆ+ ತಾನಿದ+ಪಥ್ಯ +ಕುರು+ವ
ರ್ಗದಿ +ವಿನಾಶಕ +ಬೀಜವದು+ ನಿಮಗ್
ಇದರೊಳಗೆ+ ಸೊಗಸಾದುದೇ +ಕೈಕೊಂಡೆ +ನಾನೆಂದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಸದ್ಯೂತ, ವಿಷಮದ್ಯೂತ – ಪದಗಳ ಬಳಕೆ
(೨) ಉಪಮಾನದ ಪ್ರಯೋಗ – ನಿವಾರಣವುಂಟೆ ಮರ್ಮವನಿರಿದ ಸಬಳದಲಿ