ಹಾ ಮರುಳೆ ಕೆಣಕುವರೆ ಫಲುಗುಣ
ಭೀಮರನು ಮಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿ ಬೆಳೆದು
ದ್ದಾಮ ಸಿರಿಯಿದು ಹಸ್ತಿನಾಪುರವಕಟ ಕೆಡಿಸಿದೆಲ
ಕೈ ಮಗುಚದೇ ವಿಭವವಿದು ನಿ
ರ್ನಾಮರಾರೋ ಬಿತ್ತಿದರು ಕುರು
ಭೂಮಿಯಲಿ ವಿಷಬೀಜವನು ಹಾಯೆನುತ ಬಿಸುಸುಯ್ದ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೩ ಸಂಧಿ, ೭೭ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಅಯ್ಯೋ ಹುಚ್ಚ, ಪುರಾತನಕಾಲದಿಂದ ಬೆಳೆದು ಬಂದ ಮಹೋನ್ನತ ಸಂಪತ್ತಿನ ಹಸ್ತಿನಾಪುರವನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಿದೆ, ಭೀಮಾರ್ಜುನರನ್ನು ಕೆಣಕಬಹುದೇ? ನಿನ್ನ ವೈಭವವು ಕೈತಪ್ಪಿ ಬೀಳುವುದಿಲ್ಲವೇ? ಕುರು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಯಾರೋ ಅನಾಮಧೇಯರು ವಿಷಬೀಜವನ್ನು ಬಿತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ವಿದುರನು ನಿಟ್ಟುಸಿರಿಟ್ಟನು.
ಅರ್ಥ:
ಮರುಳು: ಬುದ್ಧಿಭ್ರಮೆ, ಹುಚ್ಚು; ಕೆಣಕು: ರೇಗಿಸು, ಪ್ರಚೋದಿಸು; ಮಿಗೆ: ಮತ್ತು, ಅಧಿಕವಾಗಿ; ಹೆಚ್ಚು: ಅಧಿಕ; ಬೆಳೆದು: ಮೂಡು, ಅಂಕುರಿಸು, ಸಮೃದ್ಧವಾಗು; ಉದ್ದಾಮ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಸಿರಿ: ಐಶ್ವರ್ಯ; ಅಕಟ: ಅಯ್ಯೋ; ಕೆಡಿಸು: ಹಾಳುಮಾಡು; ಕೈ: ಹಸ್ತ; ಮಗುಚು: ಹಿಂದಿರುಗಿಸು, ಮರಳಿಸು; ವಿಭವ: ಸಿರಿ, ಸಂಪತ್ತು; ನಿರ್ನಾಮ: ನಾಶ; ಬಿತ್ತು: ಹುಟ್ಟುಹಾಕು, ಉಂಟುಮಾಡು; ಭೂಮಿ: ಅವನಿ; ವಿಷ: ಗರಲ, ನಂಜು; ಬೀಜ: ಧಾನ್ಯದ ಕಾಳು; ಹಾ: ಅಯ್ಯೋ; ಬಿಸುಸುಯ್ದ: ನಿಟ್ಟುಸಿರು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಹಾ +ಮರುಳೆ +ಕೆಣಕುವರೆ+ ಫಲುಗುಣ
ಭೀಮರನು +ಮಿಗೆ +ಹೆಚ್ಚಿ +ಬೆಳೆದ್
ಉದ್ಧಾಮ +ಸಿರಿ+ಇದು +ಹಸ್ತಿನಾಪುರವ್+ಅಕಟ +ಕೆಡಿಸಿದೆಲ
ಕೈ +ಮಗುಚದೇ +ವಿಭವವಿದು +ನಿ
ರ್ನಾಮರ್+ಆರೋ +ಬಿತ್ತಿದರು +ಕುರು
ಭೂಮಿಯಲಿ +ವಿಷಬೀಜವನು +ಹಾ+ಎನುತ +ಬಿಸುಸುಯ್ದ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ವಿದುರನ ಚಾಣಕ್ಷತೆ – ಆರೋ ಬಿತ್ತಿದರು ಕುರುಭೂಮಿಯಲಿ ವಿಷಬೀಜವನು
(೨) ಹಸ್ತಿನಾಪುರದ ಬಗ್ಗೆ ಒಲವು – ಬೆಳೆದುದ್ದಾಮ ಸಿರಿಯಿದು ಹಸ್ತಿನಾಪುರವ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 