ಪದ್ಯ ೪೩: ಯಾರನ್ನು ಹೊಗಳಲು ಶಿಶುಪಾಲನು ಭೀಷ್ಮರಿಗೆ ಹೇಳಿದನು?

ಪರಗುಣ ಸ್ತುತಿ ನಿಂದೆಗಳು ಹಿರಿ
ಯರಿಗೆ ಸಾಮ್ಯವೆ ನಿನ್ನ ಜಿಹ್ವೆಗೆ
ವರಗುಣಸ್ತವದಿಂದ ಮೇಲ್ಕಂಡೂತಿ ಹರವಹರೆ
ಹಿರಿಯರಿದೆಲಾ ಕಣ್ವ ಪೌಲಾಂ
ಗಿರಸ ಜೈಮಿನಿ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯರು
ವರಸುಪೈಕದೊಳಧಿಕರಿದೆಲಾ ಭೀಷ್ಮ ಕೇಳೆಂದ (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೧೧ ಸಂಧಿ, ೪೩ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಪರರಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಗಳುವುದೂ ನಿಂದಿಸುವುದೂ ಹಿರಿಯರಿಗೆ ಒಂದೇ ಆದೀತೇ? ಇನ್ನೊಬ್ಬರನ್ನು ಹೊಗಳುವುದರಿಂದ ನಿನ್ನ ನಾಲಿಗೆಯ ತೀಟೆ ತೀರುವ ಹಾಗಿದ್ದರೆ, ಕಣ್ವ, ಪುಲಸ್ತ್ಯ, ಅಂಗೀರಸ, ಜೈಮಿನಿ, ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಮೊದಲಾದ ಹಿರಿಯ ಋಷಿ ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರಿರಲಿಲ್ಲವೇ ಎಂದು ಶಿಶುಪಾಲನು ಭೀಷ್ಮರನ್ನು ಕೇಳಿದನು.

ಅರ್ಥ:
ಪರ: ಬೇರೆ; ಗುಣ: ನಡತೆ, ಸ್ವಭಾವ; ಸ್ತುತಿ: ಹೊಗಳಿಕೆ; ನಿಂದೆ: ಬಯ್ಗುಳಗಳು; ಹಿರಿ: ದೊಡ್ಡವ; ಸಾಮ್ಯ: ಸಮಾನ, ಸರಿಸಮ; ಜಿಹ್ವೆ: ನಾಲಗೆ; ವರ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಸ್ತವ: ಸ್ತುತಿಸುವುದು, ಕೊಂಡಾಡುವುದು; ಹರವಸ: ಪರವಶ; ಅಧಿಕ: ಹೆಚ್ಚು; ಪೈಕ: ಗುಂಪು; ಕೇಳು: ಆಲಿಸು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಪರಗುಣ +ಸ್ತುತಿ +ನಿಂದೆಗಳು +ಹಿರಿ
ಯರಿಗೆ +ಸಾಮ್ಯವೆ +ನಿನ್ನ +ಜಿಹ್ವೆಗೆ
ವರಗುಣಸ್ತವದಿಂದ+ ಮೇಲ್ಕಂಡೂತಿ +ಹರವಹರೆ
ಹಿರಿಯರಿದೆಲಾ +ಕಣ್ವ+ ಪೌಲ
ಅಂಗಿರಸ+ ಜೈಮಿನಿ +ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯರು
ವರ+ಸುಪೈಕದೊಳ್+ಅಧಿಕರಿದೆಲಾ +ಭೀಷ್ಮ +ಕೇಳೆಂದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಋಷಿಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಿರುವ ಪದ್ಯ – ಕಣ್ವ, ಪುಲಸ್ತ್ಯ, ಅಂಗೀರಸ, ಜೈಮಿನಿ, ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ