ನುಡಿವ ವಾದ್ಯದ ಜಡಿವ ಕಹಳೆಯ
ಹೊಡೆವ ಭೇರಿಯ ರವದ ರಭಸದೊ
ಳೊಡೆದುದಾ ದಿಗುಭಿತ್ತಿಯೆನೆ ಚಲಿಸುವ ಚತುರ್ಬಲದ
ತುಡುಕು ಚಮರಿಯ ಝಾಡಿಗೆದರಿನ
ಗಡಣಿಸುವ ಝಲ್ಲರಿಯ ದಳ ಬರ
ಸಿಡಿಲ ಮೇಳವದಂತೆ ನೆರೆದುದು ನೃಪತಿಯಿದಿರಿನಲಿ (ಕರ್ಣ ಪರ್ವ, ೧೮ ಸಂಧಿ, ೧೧ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ವಾದ್ಯಗಳು ನುಡಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದವು, ಕಹಳೆ ಮೊಳಗಿತು, ಭೇರಿಗಳು ಜೋರಾಗಿ ಶಬ್ದಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು, ಈ ಸದ್ದಿನಿಂದ ದಿಕ್ಕುಗಳ ಗೋಡೆಯೇ ಬಿರುಕುಬಿಡುವುದೋ ಎಂಬಂತಿತ್ತು. ಚತುರಂಗ ಬಲವು ಚಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಚಾಮರಗಳನ್ನು ಝಲ್ಲೈಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಧರ್ಮಜನೆದುರಿನಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವು ಸಿಡಿಲಿನಜಾತ್ರೆ ಯಂಗೆ ಸೇರಿತು.
ಅರ್ಥ:
ನುಡಿ: ಮಾತು; ವಾದ್ಯ: ಸಂಗೀತದ ಸಾಧನ; ಜಡಿ:ಕೂಗು, ಧ್ವನಿಮಾಡು; ಕಹಳೆ: ಉದ್ದವಾಗಿ ಬಾಗಿರುವ ತುತ್ತೂರಿ, ಕಾಳೆ; ಹೊಡೆ: ಚರ್ಮ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಬಾರಿಸು, ಹೊಡೆ; ಭೇರಿ:ಒಂದು ಬಗೆಯ ಚರ್ಮವಾದ್ಯ, ನಗಾರಿ, ದುಂದುಭಿ; ರವ: ಶಬ್ದ; ರಭಸ: ವೇಗ, ಜೋರು; ದಿಗು: ದಿಕ್ಕು; ಭಿತ್ತಿ: ಗೋಡೆ; ಚಲಿಸು: ನಡೆಸು, ಅಲ್ಲಾಡಿಸು; ಚತುರ್ಬಲ:ಆನೆ, ಕುದುರೆ, ರಥ ಮತ್ತು ಕಾಲಾಳು ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಬಗೆಯ ಸೈನ್ಯ; ತುಡುಕು: ಹೋರಾಡು, ಸೆಣಸು; ಚಮರಿ: ಚಮರ ಮೃಗದ ಬಾಲದ ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಕುಂಚ; ಝಾಡಿ: ಕಾಂತಿ; ಕೆದರು: ಹರಡು; ಗಡಣೆ: ಸರಣಿ; ಝಲ್ಲರಿ: ಕುಚ್ಚು, ಗೊಂಡೆ; ದಳ: ಸೈನ್ಯ; ಬರಸಿಡಿಲ: ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾದ ಆಘಾತ; ಮೇಳ: ಗುಂಪು; ನೆರೆ: ಸೇರು; ನೃಪತಿ: ರಾಜ; ಇದಿರು: ಎದುರು;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ನುಡಿವ +ವಾದ್ಯದ +ಜಡಿವ +ಕಹಳೆಯ
ಹೊಡೆವ +ಭೇರಿಯ +ರವದ +ರಭಸದೊಳ್
ಒಡೆದುದ್+ಆ+ ದಿಗು+ಭಿತ್ತಿಯೆನೆ +ಚಲಿಸುವ +ಚತುರ್ಬಲದ
ತುಡುಕು +ಚಮರಿಯ +ಝಾಡಿ+ಕೆದರಿನ
ಗಡಣಿಸುವ +ಝಲ್ಲರಿಯ +ದಳ+ ಬರ
ಸಿಡಿಲ +ಮೇಳವದಂತೆ +ನೆರೆದುದು +ನೃಪತಿ+ಯಿದಿರಿನಲಿ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ನುಡಿವ, ಹೊಡೆವ, ಒಡೆದು, ಚಲಿಸುವ – ವಾದ್ಯಗಳ ನುಡಿಸುವ ಬಗೆ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 